با شروع کرونا پرونده سفرهای خارجی تا مدتها بسته شد. همین اتفاق باعث گردید توجه سفردوستان و گردشگران به سفرهای داخلی، بهویژه روستاگردی و طبیعت گردی بیشتر جلب شود.
صبحشد: با شروع کرونا پرونده سفرهای خارجی تا مدتها بسته شد. همین اتفاق باعث گردید توجه سفردوستان و گردشگران به سفرهای داخلی، بهویژه روستاگردی و طبیعت گردی بیشتر جلب شود. امسال یعنی سال 2020، در حالی از سوی سازمان جهانی گردشگری، سال گردشگری و توسعه روستایی نامیده شد که دلیل عمده نامگذاری آن توسعه اقتصادی و فراهم آوردن فرصتهایی در خارج از شهرها بود؛ یعنی کمک به توسعه اقتصادی روستاها برای ممانعت از مهاجرت روستاییان، ضمن حفظ آداب و رسوم مناطق محلی... غرض اینکه حالا که نوک پیکان سفرها در ایام کرونایی به سمت مناطق روستایی و طبیعی نشانه رفته؛ یعنی جایی که حساسیت جهانی هم روی آن است، بد نیست با هم نکات مهمی را مرور کنیم تا همزمان با کمک به توسعه اقتصادی روستاها، به فرهنگ، ارزشها و طبیعت و محیطزیست روستا آسیبی وارد نکنیم.
از سال ۱۹۸۰ که ۲۷ سپتامبر به عنوان روز جهانی گردشگری جشن گرفته میشود تاکنون هر سال از طرف سازمان جهانی گردشگری، شعاری برای آن سال انتخاب میشود. این شعار در جهت افزایش آگاهی گردشگران و سفردوستان در آن زمینه است. در طول سال نیز سازمانهای جهانی و ملی در جهت افزایش آگاهی و دانش در زمینه شعار مرتبط، فعالیتهای زیادی انجام داده و مراسم و جشنهای بسیاری میگیرند.
سال ۲۰۲۰ از طرف سازمان جهانی گردشگری «سال گردشگری و توسعه روستایی» انتخاب شده بود و قرار بر این بود که به طور رسمی در ۲۷ سپتامبر این شعار اعلام گردد و تلاشهای سازمانها و نهادهای مختلف در جهت بهبود و تسهیل توسعه این نوع گردشگری انجام شود.
گردشگری و توسعه روستایی
گردشگری یکی از پدیدههای مهم اجتماعی و اقتصادی است که با ورودش به یک منطقه میتواند تغییرات سریع و مهمی ایجاد کند. یکی از مهمترین تغییراتی که گردشگری میتواند در یک مقصد ایجاد کند، تحرک اقتصادی است. با توجه به اینکه روستاها در اغلب نقاط دنیا به علت توسعه شهری خالی از سکنه میشوند و اقتصاد در این مناطق وابسته به کشاورزی و دامداری است که راکد شده است، در این نقاط گردشگری میتواند باعث رونق و تحرک اقتصادی روستا شود.
روستاهای ایران همچنین درگیر خشکسالی نیز هستند و از طرفی ضعف سیستمهای کشاورزی مکانیزه بر از بین رفتن شغلها در روستا دامن زده و باعث شده جوانان برای کسب درآمد به شهرها پناه ببرند. اما با ورود گردشگری به روستاها شغلهای جدید برای جوانان و دیگر ساکنان در حال ایجاد شدن است (برای مثال ایجاد رستوران، اقامتگاه، فروش صنایعدستی و موارد مشابه).
توازن ثروت
با ایجاد شغل و ورود گردشگرانی که برای سفر خود از جامعه محلی خرید میکنند، میتوان امیدوار بود که توزیع ثروت عادلانهتر شود. با توسعه گردشگری روستایی میتوان امیدوار بود که بخشی از درآمد مناطق شهری به مناطق روستایی منتقل شده و منجر به بازتوزیع درآمد در این مناطق شود.
زنان هم شاغل میشوند
یکی از قسمتهای جذاب گردشگری روستایی ایجاد شغل برای زنان است. در صنعت گردشگری اغلب مشاغل به شکلی است که به راحتی میتواند با شرایط بومی منطقه منطبق شود و همین باعث میشود زنان نیز بتوانند وارد این حوزه شوند. ورود زنان به حوزه کار میتواند کمکی به درآمد خانواده نیز کرده یا حتی درآمد خانواده را تامین کند.
توسعه زیرساختها
یکی از مهمترین مزایای رشد گردشگری روستایی، توسعه زیرساختهاست. با ورود گردشگر تقاضا برای برخی زیرساختها افزایش مییابد که تا پیش از این به آن توجه نمیشد. به عنوان مثال روستاهای بسیاری را میتوان نام برد که تا قبل از ورود گردشگر جاده و وضعیت بهداشتی مناسبی نداشتند، اما با ورود گردشگر به منطقه، جادههای ورودی روستا بهبود یافته و به وضعیت بهداشتی نیز توجه شدهاست.
توسعه پایدار
اما یکی از مهمترین مزایای توسعه گردشگری روستایی توسعه پایدار است. گردشگری در سالهای متمادی به صنعت سبز مشهور بوده است. این صنعت در تلاش است فرهنگ جامعه را حفظ کند و تا جایی که بتواند به محیط زیست منطقه آسیبی وارد نکند تا میزبانان حال و آینده بتوانند از آن فرهنگ و محیطزیست خود حفاظت کنند. برای مثال گردشگران با خرید محصولات محلی و خوردن غذاهای محلی تلاش میکنند این فرهنگ را برای آیندگان حفظ یا فرهنگی که رو به زوال است را احیا کنند. برای نمونه روزگاری صنعت قالی بومی راکد شده بود و مردم سراغ خرید قالیهای ماشینی میرفتند، اما با ورود گردشگر و توجه زیاد به این هنر، این صنعت بار دیگر رونق گرفته است. مزایای توسعه گردشگری روستایی البته بیش از اینهاست که گفته شد و در این مجال نمیگنجد...
روستاهای آسیبپذیر و شکننده
اما آیا واقعا گردشگری روستا میتواند به همین زیبایی باشد که در سطرهای پیش بیان شد؟ باید اعتراف کنیم اگر توسعه گردشگری روستایی مدیریت و برنامهریزی درستی نداشته باشد، میتواند به فاجعه تبدیل شود. اگر اقتصاد و خشکسالی روستا را طی 50 الی صد سال از بین میبرد، گردشگری ناپایدار میتواند روستا را در عرض ده سال زیر و رو کند. نمونههای بسیاری از روستاهایی که با رشد گردشگری ناپایدار آسیب شدید دیدند را میتوان به راحتی در روستاهای ایران مشاهده کرد.
روستاهایی که تا ده سال پیش یک مقصد بکر گردشگری بودند و حالا مقصدی کثیف و پر از زباله هستند که نه گردشگر از سفر لذت میبرد و نه میزبان از وجود مهمان حس خوشایندی دارد. توجه به سفر سالم و پایدار به روستاها بیش از هر مقصد دیگری مهم است، زیرا روستاها به نسبت شهرها و دیگر نقاط، هم به لحاظ اقتصادی و هم به لحاظ اجتماعی-فرهنگی، حساستر و شکنندهتر هستند.
شهرها با توجه به تنوع صنایع به راحتی به این صنعت وابسته نمیشوند. به همین دلیل اگر گردشگری شهری به شکل ناپایدار رشد کند به سرعت میتوانند مانع توسعه آن شوند. حتی در زمینه اجتماعی-فرهنگی نیز امکان تاثیرگذاری گردشگری بر شهرنشینان بسیار کمتر از روستاییان است. بنابراین در سفرهایمان به روستا باید نکات مهمی را مد نظر قرار داده و رعایت کنیم تا ورودمان به روستا کمترین آسیب به آن را داشته باشد.
از روستاییان خرید کنید
اولین نکتهای که در سفر به روستا باید مدنظر قرار دهیم این است که به اقتصاد محلی روستا توجه داشته باشیم. در این راستا پیشنهاد میکنم سفرهای کمپینیتان را به روستاها نبرید به ویژه روستاهایی که وجه فرهنگی پررنگی دارند. اگر میخواهید حتما در چادرتان مستقر شده و بخوابید (به ویژه در شرایط کرونا) حتما از محصولات روستا خریداری کنید. برای صبحانه، ناهار یا شام مواد اولیه خود را از روستاییان بخرید.
از من میشنوید تا جای امکان از مکانهایی که توسط سرمایهگذاران خارجی برپا شده و کارکنان آن نیز خارجی و غیر بومی هستند، دوری کنید. اگر اهل خوابیدن در خانه روستایی و روی زمین نیستید و حتما باید روی تخت و تشک مناسب بخوابید، دور این نوع سفرها را خط بکشید. ورودتان به این شکل به روستا بیش از سود، به روستا آسیب وارد میکند.
با پرداخت هزینه به کسب و کارهایی که سرمایهگذار و کارکنان غیربومی دارد، باعث نشت اقتصادی میشوید. در این شکل ورود شما به روستا تاثیری در درآمد روستاییان ندارد و بیشتر باعث ضرر میشود. زیرا نه تنها درآمدی برایشان نداشتید، بلکه باعث ایجاد دلالی و افزایش قیمت زمین نیز شدهاید.
گرفتن عکس فقط با اجازه
یکی از نکات بسیار مهم دیگر در سفرهای روستا توجه به فرهنگ جامعه محلی است. این روزها در میان دوستداران سفر و اینستاگرامرها باب شده که به روستا رفته و از مردم روستا و نوع زندگی آنها عکس گرفته و آن را در میان دنبالکنندگان خود منتشر میکنند.
گرفتن عکس و بازنشر آن فقط و فقط باید با اجازه روستاییان باشد. آیا شما دوست دارید مهمانتان از شما بدون اجازه عکس گرفته و آن را در مکانهای مختلف نشر دهد؟ حتی اگر از نظر شما این موضوع بیاهمیت است، لطفا قبل از هر شات یا کلیک برای گرفتن تصویری از مردم محلی اجازه بگیرید.
مطالعه کمکتان میکند
در بخش فرهنگی به این نکته توجه داشته باشید که شما وارد یک فرهنگ جدید شدهاید. این فرهنگ میتواند با فرهنگ شما زمین تا آسمان فرق داشته باشد و میتواند همپوشانی نیز داشته باشد. در مواجهه با فرهنگ جدید مطالعه کنید. مطالعه به شما کمک میکند در سفرتان به روستا نگاه بالا به پایین نداشته باشید. شاید حتی برخی رفتارها غیرعمد باشد، اما با مطالعه متوجه میشوید این رفتارها چه شوکهای فرهنگی میتواند در میان مردم محلی ایجاد کند.
پرداخت مزد بدون کار ممنوع
تا جایی که امکان دارد به کودکان یا دیگر روستاییان پولی الکی و صرفا از سردلسوزی با عناوینی مانند شیرینی یا عیدی ندهید. این کار شما شاید به ظاهر کمک بزرگی برای آن خانواده باشد، اما در نهایت باعث ایجاد فرهنگ گداپروری میشود و کودکان یاد میگیرند میتوانند بدون یاد گرفتن مهارتی از گردشگران درآمد کسب کنند و اگر روزی صنعت گردشگری منطقه از بین رود، درآمد این خانوادهها به سرعت کاهش مییابد.
تا جای امکان از کسب و کارهای محلی خرید کنید، حتی اگر نیاز به خدمات و محصولات آنها ندارید از آنها حمایت کنید (برای مثال در شبکههای اجتماعی یا گوگل در موردشان صحبت کنید).
نیازی نیست لباس محلی بپوشید
یکی دیگر از نکاتی که بهتر است رعایت کنید طرز پوششتان است. پیشنهاد نمیکنم در سفرتان به روستا لباس محلی بپوشید زیرا مطمئنا پوشیدن لباس محلی بیش از آنکه تاثیر مثبتی در فرهنگ روستا داشتهباشد، تاثیر منفی دارد. زیرا کاملا مشخص است که شما با آن لباس راحت نیستید و پوشیدن آن لباس را نیز بلد نیستید و پوشیدن لباس تنها یک سرگرمی برای شما به حساب میآید.
در حالی که آن لباس جزئی از فرهنگ و زندگی روزمره جامعه مورد نظر است و دیدن اینکه پوشش آنها تبدیل به یک وسیله تفریحی شده، حس ناخوشایندی دارد و گاهی باعث انزجار از پوشش محلی میشود (بهویژه در نسل جوان آنها) و در بهترین حالت لباس محلی تنها یک پوشش نمایشی میشود که برای دیدن گردشگری و ایجاد درآمد بر تن مردم محلی دیده میشود. در پوششتان تنها اصول اولیه فرهنگ جامعه را در نظر بگیرید. اینکه رنگ، نوع و اندازه لباس متناسب فرهنگ منطقه باشد.
حواستان به طبیعت روستا هم باشد
و در نهایت برخوردتان با محیطزیست روستا هم موضوع مهمی است. حفظ و نگهداری محیطزیست در هر مکان از مهمترین اصول گردشگری است و در سفر به روستا این موضوع نباید نادیده گرفته شود. فکر میکنم لازم نیست یادآوری کنم که ریختن زباله، بریدن شاخه درختان، روشن کردن آتش در طبیعت، شکار و مواردی از این دست میتواند آسیبهای جبرانناپذیری به روستا وارد کند.