قرار است به‌زودی در کشور یک آزمایش سریع به جای تست زمانبر PCR برای غربالگری مورد استفاده قرار بگیرد تا عرض چند دقیقه نتیجه آزمایش هر فرد مشخص شود.
صبح‌شد: اوج‌گیری بیماری همه گیر کووید-۱۹ در دنیا موجب شد تا آزمایش‌های جدید و سریع تشخیصی مبتنی بر آنتی ژن که پاسخ آن تنها در چند دقیقه مشخص می‌شود برای غربالگری افراد در دسترس قرار بگیرد. مجوز استفاده از این آزمایش در ماه مه از سوی سازمان غذاو دارو صادر شد و به گفته مقامات بهداشت ایران، به‌زودی در کشور نیز مورد استفاده قرار خواهد گرفت تا شاید راهی برای نجات کشور از وضعیت بحرانی شیوع بیماری کووید-۱۹ باشد.
آزمایش‌های ناکافی ممکن است باعث ازدیاد بیماران مبتلا به عفونت فعال در جامعه شود یا در مواردی با تشخیص اشتباه بیماران را به‌طور نادرست دسته بندی کند که این امر مانع از تلاش‌های بیشتر برای کنترل بیماری می‌شود.
کمبود ظرفیت آزمایش مولکولی آزمایشگاهی در نهایت منجر به این شد که تولیدکنندگان تست‌های تشخیصی متعدد سریع و آسان را برای تسهیل آزمایش خارج از تنظیمات آزمایشگاهی تولید کنند. این کیت‌ها براساس تشخیص پروتئین‌ها از ویروس کووید-۱۹ در نمونه‌های تنفسی (به‌عنوان مثال خلط گلو) وجود ویروس را می‌توانند تشخیص دهند.
آزمایش‌های سریع مبتنی بر تشخیص آنتی ژن
آزمایش آنتی ژن نوعی آزمایش تشخیص سریع است که وجود پروتئین‌های ویروسی (آنتی ژن) بیان شده توسط ویروس کووید-۱۹ را در نمونه‌ای از دستگاه تنفسی فرد تشخیص می‌دهد. اگر آنتی ژن هدف با غلظت کافی در نمونه وجود داشته باشد، به آنتی بادی‌های خاصی که به یک نوار کاغذی محصور در یک پوشش پلاستیکی متصل می‌شود و معمولا در عرض ۳۰ دقیقه سیگنال قابل مشاهده، ایجاد می‌کندآنتی ژن‌های شناسایی شده فقط درصورت تکثیر فعال ویروس بیان می‌شود؛ بنابراین بهترین آزمایش‌ها برای شناسایی عفونت حاد یا زودرس است. البته تست آنتی ژن برای تشخیص بیماری استفاده نخواهد شد، بلکه آن را برای غربالگری افراد جهت شناسایی کسانی که نیاز به تست‌های دقیق‌تر دارند به‌کار می‌برند.
چگونگی عملکرد آزمایش به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ ازجمله زمان شروع بیماری، غلظت ویروس در نمونه، کیفیت نمونه جمع‌آوری شده از شخص و نحوه پردازش آن و فرمول دقیق مواد معرف در کیت‌های تست. براساس تجربه RDTهای مبتنی بر آنتی ژن برای سایر بیماری‌های تنفسی مانند آنفلوآنزا نیز مورد استفاده قرار گرفته است.
براساس این اطلاعات بسته به گروه بیماران آزمایش شده نیمی یا بیشتر از بیماران آلوده به کووید-۱۹ ممکن است در چنین آزمایشاتی جا بمانند. به علاوه نتایج مثبت کاذب می‌تواند درصورت وجود آنتی بادی‌های موجود در نوار آزمایش، آنتی ژن‌های ویروس‌های دیگر به جز کووید-۱۹ مانند ویروس‌های کرونای سرماخوردگی را تشخیص دهد.
تاکنون در چین و کانادا آزمایش‌های سریع آنتی ژن که وجود پروتئین‌های ویروس SARS-CoV-۲ را ظرف ۱۵ دقیقه پس از آزمایش تشخیص می‌دهد نتایج اولیه بسیار امیدوار کننده‌ای را نشان داده‌اند.
آزمایش آنتی ژن چقدر قابل اطمینان است؟
محققان انتظار ندارند تست‌های آنتی ژن به اندازه تست تشخیصی PCR درست و دقیق باشند، اما این امکان وجود دارد که تست‌های آنتی ژن را بتوان برای غربالگری افراد از جهت عفونت به‌کار برد.
آزمایش آنتی ژن همه عفونت‌ها را تشخیص نمی‌دهد. نتیجه مثبت آزمایش نشان می‌دهد که فرد ویروس دارد و معمولا در آن زمان فرد ناقل به‌حساب می‌آید. با این حال، اگر نتیجه آزمایش منفی باشد ممکن است عفونت در بدن فرد وجود داشته باشد، اما دیگر ناقل نباشد. این آزمایش می‌تواند پس از چند روز تکرار شود. توجه به این نکته در ارتباط با افرادی که آزمایش می‌شوند مهم است. اما سرعت جوابدهی تست‌های آنتی ژن در عرض چند دقیقه برای غربالگری افراد در بیمارستان‌ها، محل کار و یا سایر موارد که نیاز به تشخیص فوری فردی که در حال انتشار بیماری است وجود دارد، کاربرد دارد. اما نتیجه مثبت یک تست آنتی ژن باید با تست PCR پیگیری شود تا تشخیص دقیق پزشکی صادر شود.
همانطور که گفتیم تست‌های موجود برای تشخیص فرد مبتلا به کووید - ۱۹ هر یک میزان دقت و درستی خاص خود را دارند. این روز‌ها که بیشتر محدودیت‌های اجتماعی برداشته شده و اکثر اماکن عمومی بازگشایی شده‌اند، دقت تست‌های موجود برای تشخیص بیماری کرونا چند برابر شده است، زیرا مثلاً کسی که اشتباهاً تست کرونایش مثبت شده، احتمالاً در قرنطینه یا ایزوله غیرضروری قرار می‌گیرد و یا برعکس و بدتر اینکه، کسی که تست کرونایش اشتباهاً منفی شده، به جای اینکه در قرنطینه به سر ببرد، همچنان به ارتباط با دیگران ادامه می‌دهد و ناآگاهانه این ویروس را منتشر می‌کند.
به‌طور کلی، تست PCR قابل اطمینان‌ترین تست است. اما ممکن است چند روز طول بکشد تا ویروس شروع به تکثیر در حلق و بینی کند، بنابراین درصورتی که فرد تازه مبتلا شده باشد این تست، تشخیص بیماری را نخواهد داد و گاهی ممکن است یک گوش پاک‌کن موفق به برداشتن نمونه‌های عفونت فعال نشده باشد.
صدور مجوز تست‌های تشخیص سریع کرونا در ایران
مدیرکل دفتر فناوری سلامت وزارت بهداشت به تازگی از تولید و کسب مجوز تست‌های تشخیص سریع کرونا در شرکت‌های دانش بنیان ایرانی خبر داد. «حسین وطن پور» به ایرنا گفت: ما در دفتر فناوری سلامت موضوع تست‌های تشخیص سریع کرونا را از مدت‌ها پیش که در دنیا به آن روی آورده بودند پیگیری کردیم و خوشبختانه شرکت‌های دانش بنیان توانمندی در این زمینه تحقیقات خود را انجام دادند. پس از تولید این تست‌های تشخیص سریع در شرکت‌های دانش بنیان با اداره کل تجهیزات وزارت بهداشت و آزمایشگاه جامع وزارت بهداشت مکاتبات لازم صورت گرفت که درصورت تأیید بتوانیم این تست‌ها را به چرخه تشخیص کرونا وارد کنیم.
مدیرکل دفتر فناوری سلامت وزارت بهداشت یادآور شد: هم‌اکنون برای تشخیص بیماری کروناویروس از تست‌های PCR و «سرولوژی» استفاده می‌شود که ما پیشنهاد کردیم تست تشخیص سریع که بر پایه آنتی ژن است و می‌تواند با سرعت بالاتر، جمعیت بیشتری را غربالگری کند نیز در دستور کار قرار گیرد.
وی افزود: این تست‌ها که از سوی شرکت‌های دانش بنیان تولید شده‌اند به معاونت بهداشتی وزارت بهداشت ارائه شدند و خوشبختانه با تأیید موضوع از سوی وزارت بهداشت، پیگیری این موضوع با موافقت کلی و جواب مثبت وزارت بهداشت مواجه شد. وطن پور گفت: هم‌اکنون ۳ شرکت دانش بنیان که پیش از این هم تست‌های PCR تولید می‌کردند و توان فناوری لازم را برای تولید این نوع تست‌ها دارند، در حال تولید تست‌های تشخیص سریع یا Rapid Test هستند که با توجه به تأییدیه وزارت بهداشت و نمونه‌های وارداتی که موجود است می‌توانند نیاز داخل را تأمین کنند.
