وزارت بهداشت برای سال آینده به اندازه کافی بودجه خرید واکسن دارد. مهم مدیریت اعتبارات و مقابله با مافیاهاست.
صبح‌شد: تا چند روز دیگر، کشور وارد سیصدمین روز شیوع رسمی کرونا می‌شود و هنوز ابهامات زیادی درباره آینده چرخه این ویروس وجود دارد. چالش جدید، اما هزینه‌های تامین واکسن است که تا چند‌ماه دیگر، وزارت بهداشت را به‌عنوان متولی نظام سلامت، وارد بزرگ‌ترین تنش می‌کند. پیش از این، در شهریور به‌دلیل مشکلات ارزی، ورود ۱۴ میلیون دوز واکسن آنفلوآنزا ناکام ماند و حالا در دومین چالش، تامین واکسن ضدکرونا، سرنوشت هزینه‌ها و تامین منابع ارزی آن مبهم است و به‌نظر می‌رسد مبلغ پیشنهادی برای تامین این واکسن در لایحه بودجه سال آینده هم پاسخگوی نیاز‌ها نباشد. دوازدهم آذر بود که لایحه بودجه ۱۴۰۰ از سوی دولت تقدیم مجلس شد که البته تغییرات مالی قابل‌توجهی برای وزارت بهداشت داشت. به گفته سخنگوی وزارت بهداشت و سخنگوی بودجه ۱۴۰۰، از کل بودجه کشور، یک‌هزار میلیارد تومان برای خرید واکسن برای سال آینده درنظر گرفته شده که در کنار اعتبار تامین دارو، واکسن و شیرخشک که هر سال در لایحه بودجه درنظر گرفته می‌شود، این رقم هم اضافه شده که در مجموع اعتبار این بخش را برای سال آینده به ۳ هزار و ۶۸۵ میلیارد تومان رسانده است. براساس اعلام مژگان خانلو، سخنگوی ستاد بودجه ۱۴۰۰، اعتبارات وزارت بهداشت برای سال آینده، ۱۳۸ درصد افزایش داشته؛ یعنی از ۳۲ هزار میلیارد تومان به ۷۷ هزار میلیارد تومان رسیده است.
یک‌هزار میلیارد تومان کافی است؟
اوایل آذر، رئیس شرکت بیوتکنولوژی آمریکا که مدیرعامل شرکت مدرنا (یکی از سازندگان واکسن کرونا) هم هست، اعلام کرد، قیمت هر دوز واکسن بین ۳۵ تا ۳۷ دلار است؛ این در حالی است که گفته می‌شود هر نفر برای واکسینه شدن در برابر این ویروس نیاز به تزریق ۲ دوز دارد. یکی از منابع دسترسی به واکسن برای ایران، کنوانسیون کوواکس زیرنظر سازمان بهداشت جهانی است. براساس اعلام مسئولان این سازمان، واکسن کرونا به ۲۰ درصد از جمعیت کشور‌های عضو اختصاص داده می‌شود؛ بر همین اساس، اگر ۲۰ درصد از جمعیت ۸۰ میلیونی کشور درنظر گرفته شود، این واکسن باید در دسترس ۱۶ میلیون ایرانی قرار گیرد. اگر برای تامین واکسن برای این جمعیت، ۲ دوز دارو وارد شود، یعنی یک‌میلیارد و ۱۸۴ میلیون دلار که با درنظر گرفتن دلار ۴۲۰۰ تومانی، به ۴ هزار و ۹۷۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان اعتبار نیاز است تا برای این ۱۶ میلیون نفر واکسن تهیه شود. با دلار آزاد قیمت ۲ دوز واکسن، نزدیک به یک‌میلیون و ۹۲۴ هزار تومان برای هر نفر می‌شود و با ارز ۴۲۰۰ تومانی، ۳۱۰ هزار و ۸۰۰ تومان. حالا که یک‌هزار میلیارد تومان برای خرید واکسن درنظر گرفته شده، یعنی با این مبلغ می‌توان برای تنها ۳ میلیون و ۲۱۸ هزار نفر واکسن تهیه کرد.
نیازی به بودجه جداگانه نیست
با اینکه در لایحه بودجه بخش جداگانه‌ای برای خرید واکسن درنظر گرفته شده، اما حسن رزمیان‌مقدم، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس به همشهری می‌گوید که نیازی به بودجه جداگانه‌ای برای خرید واکسن کرونا نیست. این پول باید به‌صورت کلی در اختیار وزارت بهداشت قرار گیرد و بهتر است در زمینه آموزش و پیشگیری تمرکز شده و در آن بخش هزینه شود. با این همه او معتقد است که مقابله با کرونا، بار سنگینی است که وزارت بهداشت نمی‌تواند به‌تن‌هایی آن را بر دوش بکشد و باید همه سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها همکاری کنند. نمی‌توان برای مدیریت شیوع کرونا، تنها به بودجه این وزارتخانه بسنده کرد. همایون سامه یح بخت آبادی، دیگر عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس هم با اعلام اینکه بررسی بودجه ۱۴۰۰ هنوز شروع نشده به همشهری می‌گوید که بودجه سال آینده وزارت بهداشت اهمیت زیادی دارد؛ چراکه مشکل شیوع کرونا و واکسن وجود دارد که اگر رفع نشود تبعاتش به ارگان‌های دیگر هم می‌رسد؛ موضوعی که همه نسبت به آن آگاهند؛ بنابراین باید هرچه زودتر واکسن کرونا در دسترس قرار گیرد و برای این کار نیاز به بودجه است: «لایحه بودجه همیشه همراه با چانه‌زنی است و ما هم امسال در کمیسیون بهداشت مجلس، تمام‌قد در دفاع از بودجه وزارت بهداشت می‌ایستیم تا مبلغ آن افزایش پیدا کند.»
چشم امید به ارز‌های بلوکه شده در خارج از ایران
با اینکه، اما و اگر‌های فراوانی درباره تامین ارز خرید واکسن و نگرانی از تکرار سرنوشت واکسن آنفلوآنزا وجود دارد، اما این عضو کمیسیون بهداشت مجلس می‌گوید که کشور برای تهیه واکسن ارز در اختیار دارد، اما بخشی از این ارزها، در خارج از ایران بلوکه شده و کشوری مثل آمریکا در تلاش است تا با ادامه تحریم‌ها مانع از ورود واکسن به کشور شود: «تأکید و تمایل ما به ساخت واکسن کرونا در کشور است. این کار هم در حال انجام است، اما زمان می‌برد.» پیش از این، معاون توسعه وزارت بهداشت گفته بود که این وزارتخانه سال ۹۹ را با کسری بودجه سال ۹۸ که به سال جدید اضافه شد، شروع کرد. حالا هم با شیوع کرونا و بار مالی فراوان آن در شرایطی که نیاز به بودجه‌های بیشتری است به گفته این مسئول، تنها ۲۰ درصد از سهم این وزارتخانه از مالیات بر ارزش‌افزوده محقق شده است. حالا در این وضعیت، بخت‌آبادی می‌گوید که بسیاری از کشور‌ها برای مقابله با کرونا بودجه‌های قابل‌توجهی درنظر گرفته‌اند، اما در ایران همان مبلغ درخواستی یعنی یک‌میلیارد یورو صندوق توسعه ملی، هم به‌طور کامل در اختیار وزارت بهداشت قرار نگرفته است: «در بسیاری از کشور‌ها آزمایش کرونا رایگان است و حتی بیماریابی از در خانه‌ها انجام می‌شود. این اقدامات برای کنترل شیوع بسیار مهم است و پول می‌خواهد، اما در ایران آزمایش رایگان انجام نمی‌شود و حتی تحت پوشش بیمه نیست. همه این‌ها نشأت گرفته از مشکلات اقتصادی دولت است.»
ماجرای یک‌میلیارد یوروی صندوق توسعه ملی چه بود؟
اوایل فروردین امسال در پی فشار اقتصادی و مالی ناشی از شیوع کرونا به کشور، رئیس‌جمهوری از مقام معظم رهبری درخواست کرد یک‌میلیارد یورو از منابع صندوق توسعه ملی برای مقابله با کرونا اختصاص داده شود. اواسط همان ماه، پس از موافقت مقام معظم رهبری، این مبلغ با ارز نیمایی، به ریال تبدیل و در اختیار سازمان برنامه و بودجه قرار گرفت تا به‌حساب خزانه واریز شود. نخستین پرداختی اواخر اردیبهشت اتفاق افتاد؛ همان موقع معاون کل وزارت بهداشت، از اختصاص ۱۳۰ هزار میلیارد ریال از این مبلغ خبر داد. قرار بود در مرحله اول، تا ۴ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان برای ۱۵ برنامه وزارت بهداشت یعنی تامین دارو، کیت‌های آزمایشگاهی، تجهیزات بخش درمان و بهداشت و... اختصاص پیدا کند و هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان به بیمارستان‌های درگیر کرونا داده شود و ۳۰۰ میلیارد تومان هم برای پاداش بخشی از کادر درمان درنظر گرفته شود. با این همه، اما ۷ماه پس از موافقت با پرداخت این مبلغ، جز مبلغ ناچیزی، پولی برای این وزارتخانه واریز نشد و آنطور که گفته شد وزیر بهداشت همان پول را هم برگرداند. بعد‌ها در گزارشی اعلام شد که از کل مبلغ اعلام شده، تنها ۳۰ درصد آن برای وزارت بهداشت محقق شده است. اواسط آبان با پرداخت بخش دیگری از این مبلغ، میزان واریزی به گفته وزیر بهداست، به ۵۰ درصد رسید، اما دهم آبان سازمان برنامه و بودجه اعلام کرد که میزان پرداختی به ۸۰ درصد رسیده و تاکنون ۱۰۳۴۷۰ میلیارد ریال به بخش بهداشت و درمان اختصاص داده شده است. ۴ روز بعد هم این سازمان، جزئیات پرداختی‌ها را اعلام کرد که در آن مشخص شد ۸۹ درصد از سهم وزارت بهداشت یعنی ۱۲۷.۷۷۰ میلیارد ریال پرداخت شده است.
وزارت بهداشت جلوی مافیای دارو و واکسن را بگیرد
با اینکه هزینه تامین واکسن کرونا برای سال آینده با نگرانی‌هایی همراه است و مشکلات ارزی و تحریم‌ها مزید بر علت شده، اما محمدرضا واعظ‌مهدوی، رئیس انجمن علمی اقتصاد سلامت ایران معتقد است که در لایحه بودجه به اندازه کافی اعتبار در اختیار وزارت بهداشت قرار گرفته شده تا در زمینه مقابله با کرونا اقدام کند. مسئله اصلی، مدیریت اعتبارات و جلوگیری از ورود مافیای دارو و واکسن به نظام سلامت است. او به همشهری می‌گوید که بودجه وزارت بهداشت از ۲۶۶ هزار میلیارد ریال به ۶۷۴ هزار میلیارد ریال افزایش پیدا کرده و اعتبار دانشگاه‌های علوم‌پزشکی هم از ۲۰۳ میلیارد ریال به ۵۲۲ هزار میلیارد ریال رسیده است؛ بنابراین بودجه ردیف‌های ستادی ۱۳۵ درصد و اعتبارات ردیف‌های دانشگاهی ۱۵۶ درصد رشد داشته است. همچنین بخش آموزش وزارت بهداشت هم از ۵۹ هزار میلیارد ریال به ۱۴۸ هزار میلیارد ریال یعنی ۱۷۹ درصد افزایش رسیده است. این افزایش نشان می‌دهد که در بودجه سال آینده جبران هزینه‌های ناشی از بیماری کرونا پیش‌بینی شده است. به گفته او، براساس اعلام مکرر وزارت بهداشت و دولت، حدود ۳ تا ۴ میلیارد دلار برای تامین نیاز‌های ارزی بخش دارو و تجهیزات پزشکی هم پیش‌بینی شده است؛ بنابراین اگر تولید داخلی موردنظر باشد، تمام نیاز‌های دارویی کشور با کمتر از یک‌میلیارد دلار قابل تامین است. واعظ‌مهدوی در عین حال که بودجه درنظر گرفته شده را برای تهیه دارو، واکسن و تجهیزات کافی می‌داند، معتقد است که باید حمایت از تولید در وزارت بهداشت در دستور کار قرار گیرد و با افرادی که سعی در القای نیاز می‌کنند، مقابله شود. این کارشناس اقتصاد سلامت می‌گوید در شرایطی که باید از تولید داخلی حمایت شود، بزرگ‌ترین کارخانه تولید داروی ضدویروس در کرمانشاه همچنان تعطیل است که این موضوع فشار زیادی را برای تامین دارو وارد می‌کند؛ درحالی‌که با فعالیت این کارخانه می‌توان جلوی بخشی از واردات را گرفت. اینگونه اقدامات مافیا را قدرتمند‌تر می‌کند: «ما شاهد این مسئله هستیم که در داخل و خارج از کشور، گروهی سعی دارند دارو‌های وارداتی یا تولیدی خود را در لیست دارو‌های مورد تأیید درمان کرونا قرار دهند یا می‌خواهند انواع واکسن‌ها را به تأیید کارگروه‌های علمی و تخصصی برسانند و برای تولید انبوه مجوز بگیرند. اینگونه اقدامات در راستای فروش و درآمدزایی انجام می‌شود؛ بنابراین خیلی مهم است که هرگونه تصمیم گیری برای خرید دارو و واکسن به دور از شائبه‌های سیاسی و جریان‌های منفعت‌طلب انجام شود. این موضوع کاملا علمی است و با کمک گرفتن از متخصصان باید انجام شود.» اینکه گفته می‌شود اعتبارات برای خرید واکسن کرونا کافی نیست، موضوعی است که از سوی واعظ‌مهدوی رد می‌شود. به گفته او، کشور در یک سال، بیش از یک‌میلیارد دلار دارو خریده و بیش از نیم‌میلیارد دلار برای خرید تجهیزات هزینه شده؛ بنابراین تامین نیم‌میلیارد دلار برای خرید واکسن پول غیرقابل دسترسی نیست: «بیش از ۸۰ هزار میلیارد تومان به بودجه وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی اضافه شده طبیعتا بخشی از آن برای خرید واکسن است؛ بنابراین مشکلی برای تامین منابع مالی وجود ندارد.»
