دروازه ورود به اعتیاد، سیگار است. دکه‌های روزنامه فروشی و سوپرمارکتی‌هایی که در نزدیکی مدارس فعالیت می‌کنند و سیگار می‌فروشند، دروازه ورود دانش‌آموزان و دانشجویان به اعتیاد هستند.
صبح‌شد: دروازه ورود به اعتیاد، سیگار است. دکه‌های روزنامه فروشی و سوپرمارکتی‌هایی که در نزدیکی مدارس فعالیت می‌کنند و سیگار می‌فروشند، دروازه ورود دانش‌آموزان و دانشجویان به اعتیاد هستند. نتایج تحقیقاتی نشان داده، افرادی که در سنین پایین سیگار می‌کشند، در آینده احتمال بیشتری برای سوءمصرف موادمخدر دارند.
قرار گرفتن در دوران تغییر، یکی از دلایل عمده گرایش نوجوانان و جوانان به مصرف موادمخدر است. تغییر از مقطع ابتدایی به راهنمایی، راهنمایی به دبیرستان و از دبیرستان به دانشگاه مقاطعی از زندگی افراد است که در آن نوجوان و جوان با افکار و پدیده‌های تازه‌ای در زندگی و رفتار‌های گروه همسالان خود آشنا شده و اینکه بخواهد با دیدن رفتار‌های تازه، تجربه‌های جدیدی داشته باشد، احتمال تجربه مصرف موادمخدر را در او افزایش می‌دهد.
در ایران نتایج مطالعات درباره شیوع مصرف سیگار و موادمخدر اغلب به‌صورت شفاف در دسترس عموم نیست، اما مطالعات دوره‌ای نسبتا منظمی در این‌باره انجام می‌شود. یکی از مراکزی که در این‌باره تحقیق می‌کند، ستاد مبارزه با موادمخدر است که در سال‌های اخیر اظهارنظر‌های پراکنده‌ای درباره شیوع مصرف سیگار و موادمخدر در مدارس داشته و عمده آنچه را که گفته به‌دلیل اهمیت موضوع، پرحاشیه و جنجال برانگیز شده است.
مسئولان مختلف، آمار شفاف و دقیقی درباره آمار ابتلای دانش‌آموزان به اعتیاد ارائه نمی‌کنند و آمار‌های متضادی درباره نرخ شیوع این بیماری در جامعه دانش‌آموزی ۱۵ تا ۱۹ ساله ارائه می‌شود.
سردار اسکندر مؤمنی، دبیرکل ستاد مبارزه با موادمخدر با تأیید اینکه قاچاقچیان موادمخدر، مدارس را کانون اصلی بازاریابی برای فروش مخدر‌های نوظهور خود کرده‌اند، می‌گوید: موادمخدر یکی از چند تجارت بزرگ دنیاست و قاچاقچیان بین‌المللی با شیوه‌ها و شگرد‌های مختلفی به‌دنبال جذب مشتری هستند. یکی از گروه‌های هدف آنان، مدارس و دانش‌آموزان است که تلاش دارند تعداد مشتریان بیشتری را به سمت اعتیاد، جذب کنند.
مومنی درباره نرخ شیوع اعتیاد در بین دانش‌آموزان می‌گوید: در ایران تنها ۱. ۲ درصد دانش‌آموزان کشور به اعتیاد مبتلا هستند؛ درحالی‌که نرخ شیوع اعتیاد در میانگین جمعیت دانش‌آموزی جهان، ۲۰ درصد است.
دبیرکل ستاد مبارزه با موادمخدر در ادامه با اذعان به اینکه آمار دانش‌آموزان معتاد در ۹ استان کشور بالاتر از نرخ کشوری است، ادامه می‌دهد: نرخ شیوع مصرف موادمخدر در دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه و هنرستان در استان‌های تهران، خراسان جنوبی، فارس، سمنان، البرز، خوزستان، کرمان، خراسان رضوی و کرمانشاه از میانگین کشوری بالاتر است و در بین استان‌ها، تهران رتبه اول را دارد.
دانش‌آموزان در تله فضای مجازی
تغییر الگو‌های آموزشی و وابسته‌تر شدن دانش‌آموزان و دانشجویان به بستر‌های آنلاین برای دریافت آموزش‌های تحصیلی و دانشگاهی منجر به افزایش ارتباط این گروه سنی با فضای مجازی شده است.
ارتباطی که فرصت مناسبی را برای سوءاستفاده قاچاقچیان موادمخدر فراهم کرده است. آمار‌های ارائه شده از سوی پلیس نشان می‌دهد فروشندگان موادمخدر از ارتباطات آنلاین بیش از گذشته برای فروش موادمخدر استفاده می‌کنند.
آنطور که رئیس پلیس مبارزه با موادمخدر تهران به همشهری می‌گوید؛ فروشندگان موادمخدر در فضای مجازی قدرت تأثیرگذاری بالاتری پیدا کرده‌اند و تبلیغات آن‌ها مؤثرتر شده است: «متأسفانه شاهد این هستیم که موادمخدر نوظهوری در حال خرید و فروش در فضای مجازی است که برخی از آن‌ها از مخرب‌ترین موادمخدر شناخته شده در بازار است.»
حسنوند ادامه می‌دهد: «گرس، بنگ، ماری جوانا و گل ازجمله مواد‌مخدری هستند که اکنون در فضای مجازی بیشترین سهم را در خرید و فروش دارند. خریداران این مواد عمدتاً سنین پایینی دارند و اطلاعی از اثرات منفی موادمخدر ندارند. فروشندگان نیز با سوءاستفاده از این ناآگاهی، تلاش می‌کنند تا تعداد بیشتری از نوجوانان و جوانان را در دام خود گرفتار کنند.»
او اثرگذاری موادمخدر نوظهور را بر فیزیک مصرف‌کنندگان سنگین ارزیابی می‌کند و می‌گوید: تغییر فرم صورت، کاهش قدرت بینایی، از بین بردن بخشی از حافظه، ایجاد حفره در مغز و در نهایت رساندن مصرف‌کننده به تجاهر را در پی دارد. مصرف این مواد در نهایت می‌تواند به ناهنجاری‌های دیگری نیز منجر شود. به گفته او، ۴ سرفصل و ۳۵ اقدام عملی برای سازمان‌ها و نهاد‌های عضو ستاد مبارزه با موادمخدر تعریف شده است که این سازمان‌ها باید براساس آن اقداماتی را برای جلوگیری از شیوع بیماری ا اعتیاد در بخش‌های مختلف جامعه خصوصا در بخش دانش‌آموزی در دستور کار قرار دهند. با این حال، به‌نظر می‌رسد ضعف در برخی قوانین و مجازات‌ها برای جلوگیری از شیوع اعتیاد‌های نوظهور به خلئی جدی در عرصه مبارزه با موادمخدر تبدیل شده است.
معرفی نشدن مواد‌مخدری مانند گل به‌عنوان ماده‌ای مخرب از سوی قانون، باعث شده است تا مصرف این ماده که در شرایط کنونی بیش از ۴ درصد است رو به افزایش باشد. علی دادپور، درمانگر اعتیاد درباره این موضوع به همشهری می‌گوید: مدت‌هاست ماده گل در گوشه و کنار خیابان و در فضای مجازی فروخته می‌شود. هر چند نیروی انتظامی برخورد‌هایی با فروشندگان این ماده مخدر داشته است، اما فروشندگان به‌دلیل ساده انگاری قانون و جرم انگاری اندک برای آن این ماده‌مخدر را با تبلیغ گسترده و به شکل آزادانه در جامعه هدف خود که همان دانش‌آموزان هستند می‌فروشند و آن‌ها را با این حربه قانع می‌کنند که گل بکشند.
به گفته او، دانش‌آموز به‌دلیل اعتماد به تبلیغات، مصرف‌کننده این ماده شده و در آینده با مشکلات زیادی مواجه می‌شود: «سرطان‌زایی گل ۵ برابر سیگار است؛ یک نخ گل با درصد تی‌اچ‌سی معادل ۲۰ نخ سیگار جرم وارد ریه می‌کند. با هر بار استفاده از این ماده، حافظه کوتاه‌مدت فرد مصرف‌کننده با اختلال همراه می‌شود. نباید به اثر کوتاه‌مدت اکتفا کنیم و باید اثر بلندمدت آن را ببینیم. علاوه بر این گل، آستانه تحریک‌پذیری فرد را پایین آورده و تعامل اجتماعی او را کم می‌کند.»
خبر‌های خوب در جرم انگاری مخدر‌های نوظهور
با این حال، خبر‌هایی درباره اصلاح قوانین جرم انگارانه از سوی مسئولان به گوش می‌رسد. سرهنگ حسنوند، رئیس پلیس مبارزه با موادمخدر تهران در این‌باره می‌گوید که اقدامات لازم برای جرم انگاری شدیدتر برخی مخدر‌های نوظهور به انجام رسیده و به‌زودی قوانین جدیدی در این زمینه به تصویب می‌رسد: «مکاتبه و رایزنی‌های خوبی با نمایندگان مجلس برای جرم انگاری مخدر‌های جدید انجام شده است و در مجلس نیز بر این موضوع اتفاق‌نظر جدی وجود دارد. مصادره اموال قاچاقچیان موادمخدر نوظهور، اعمال حبس‌های سنگین برای این دسته از قاچاقچیان، عرضه‌کنندگان و خرده فروشان و سرباند‌ها تعریف شده است. اعمال قوانین سخت گیرانه برای برخورد با این دسته از عرضه‌کنندگان مخدر‌ها کف خواست نیروی انتظامی بوده است و امید است تا بتوانیم در آینده با ابلاغ قوانین جدید، بهتر از گذشته با قاچاقچیان برخورد کنیم.»
