تهران پر از گودال‌های عمیق و خوفناکی است که سراسر تهران را گرفته‌اند؛ گودهای عمیقی که می‌توانند خانه‌ها و خیابان‌های اطراف را ببلعند.
صبح‌شد: تهران پر از گودال‌های عمیق و خوفناکی است که سراسر تهران را گرفته‌اند؛ گودهای عمیقی که می‌توانند خانه‌ها و خیابان‌های اطراف را ببلعند. زندگی در کنار این دره‌های عمیق هراسناک است. ترک‌های خیابان‌های مجاور به خانه‌های همسایه هم می‌رسد. حفره‌های عمیقی که میراث مدیران گذشته شهر برای تهران است.
این گود‌ها بیشتر حاصل پیش‌پروانه‌ها و ساخت‌وساز‌هایی است که با یک دست‌نوشته آغاز شده است. محمد سالاری، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر، درباره گودهای رهاشده تهران می‌گوید: متأسفانه برخی ساخت‌وساز‌ها بدون طی‌کردن فرایند قانونی صدور پروانه و با یک دست‌نویس شهرداران مناطق، فعالیت ساختمانی خود را آغاز می‌کردند که بیشتر هم املاک بزرگ‌مقیاس بودند.
بیشتر این املاک برای مجوز بارگذاری مسیر کمیسیون ماده ۵ را طی می‌کردند و اجازه گودبرداری هم به آن‌ها داده شده بود و به همین دلیل در دوره گذشته مدیریت شهری موضوع گودهای پرخطر در سطح شهر بسیار گسترده شد و به دغدغه‌ای بسیار جدی در شهر تبدیل شد. حدود ۲۷۵ گود پرخطر در دسته‌بندی «بسیار پرخطر»، «پرخطر»، «میان‌خطر» و «کم‌خطر» در شهر تهران وجود دارد؛ این آمار در سال گذشته رقمی بیشتر و نزدیک به ۳۷۵ گود بود.
راهکار سریع شهرداری برای پرکردن گودهای رهاشده به گفته مدیران شهری به لحاظ حقوقی برخی از این گود‌ها را می‌شود پر کرد. ماه‌هاست که این هشدار از سوی شهرداری به صاحبان این گود‌ها داده شده است که اگر متولیان و صاحبان دارای این املاک که گودهای پرخطر دارند، در مدت‌زمان کوتاهی اقدام به ایمن‌سازی نکنند، شهرداری تهران رأسا یا از طریق پرکردن توسط خاک یا ایمن‌سازی با هزینه خود اقدام خواهد کرد و در اصل این یکی از رویکرد‌های جدی است.
قرار بود تا پایان سال هیچ گود پرخطری در تهران وجود نداشته باشد و همگی تعیین‌تکلیف شوند. آن‌طورکه عبدالرضا گلپایگانی، معاون معماری و شهرسازی شهرداری تهران، در یک نشست خبری گفته بود، به مالکان گود‌ها اخطار داده شده که یا سریع‌تر ساخت‌وساز را آغاز کرده و گود را ایمن کنند یا اینکه شهرداری خود وارد عمل می‌شود و گود را با خاک پر می‌کند. طبق بند ١۴ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها، زمانی که امکان پرداخت هزینه ایمن‌سازی گود از سوی مالک وجود نداشته باشد، شهرداری برای حفظ ایمنی شهروندان باید هزینه را پرداخت کند و بعد از آن با توجه به نرخ تورم با ١۵ درصد بالاسری، هزینه را از مالک دریافت کند.
اما این راهکار چقدر برای ایمن سازی شهر مؤثر است؟
امیر ساعدی‌داریان، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، معتقد است: ایمن سازی گودهای پرخطر با پرکردن آن‌ها با خاک ایجاد نمی‌شود و باید اقدامات اساسی‌تری در این رابطه انجام داد. او به «شرق» می‌گوید: وقتی گودی را با خاک پر می‌کنید، آن بخش خطر را که به‌صورت عینی دیده می‌شود، رفع می‌کنیم.
همه ما تصویر سنتی از گود پرخطر داریم و آن این است که ناگهان ساختمانی سقوط می‌کند یا خیابانی می‌ریزد، اما وقتی ما گودی را با خاک پر می‌کنیم، تنها همین مشکل حل می‌شود و از سقوط ساختمان‌های مجاور در گود جلوگیری می‌کنیم، درحالی‌که سایر مشکلات مانند نشست ساختمان‌های مجاور، ترک‌ها و نشست خیابان حل نخواهد شد؛ زیرا آن زیر خاک هنور متلاطم است و مشکلات اساسی حل نشده است. وقتی قرار است گودالی با خاک پر شود، ۵۰۰ ماشین کمپرسی خاک را به‌صورت کاملا غیرمهندسی در داخل چاله می‌ریزند و تراکمی برای آن خاک انجام نمی‌شود، درحالی‌که باید برای ایمن‌سازی گود‌ها فعالیت‌هایی کاملا مهندسی‌شده و اساسی انجام شود.
شما فرض کنید یک لیوان را با گلوله‌های کوچک پر کنید، لابه‌لای این توپ‌های کوچک پر از حفره‌های خالی است، برای ایمن‌سازی گودهای پرخطر با پرکردن نمی‌توان فشردگی خاک را مانند گذشته ایجاد کرد و هرگز تراکم اولیه شکل نمی‌گیرد و همیشه خطر نشست وجود دارد. این کارشناس حوزه سازه تأکید می‌کند: خاک‌برداری و پرکردن آن، فرایند گرانی است که بخشی از آن را شهرداری متقبل می‌شود و بخشی را در زمان خاک‌برداری مالک و بهتر است به‌جای ایجاد هزینه‌های بیهوده آسان، غیرمهندسی و سریع برای حل مشکلات، به‌دنبال راهکار‌های جامعی باشیم که کمی هزینه‌های بالاتری دارند و با روش‌های علمی و مهندسی اقدام به ایمن‌سازی گودهای سطح شهر کنیم.
صاحبان گودهای پرخطر چه کسانی هستند؟
بسیاری از مالکان گودهای پرخطر تهران نهاد‌های دولتی و حکومتی هستند. یکی از این گودهای عمیق، درست کنار یک مدرسه در مسیر قلب تهران؛ کنار یکی از پررفت‌و‌آمدترین خیابان‌های تهران و یک پارک شلوغ است. سال‌هاست که حفره بزرگ و عمیقی در بلوار کشاورز کنار خیابان حجاب پشت نرده‌های آبی پنهان شده است. بر اساس ارزیابی‌های شهرداری این گود ایمنی ندارد، اما همچنان بلاتکلیف مانده و بدون هیچ تغییری در وضعیتش در این نقطه حساس شهر رها شده است. زمینی ارزشمند که بلاتکلیف‌ماندن آن کمی عجیب به نظر می‌رسد.
تورج فرهادی، شهردار منطقه ۶، درباره گود حجاب که عمقی ۲۶متری و وسعتی هفت‌هزارو ۹۴۷ مترمربعی دارد، بدون اینکه اشاره به مالک اصلی گود کند، می‌گوید: قبل از انقلاب مسابقه‌ای برگزار شد و قرار بود در مکان این گود، هتلی ساخته شود که بعد از انقلاب رها شد و البته در مقطعی قرار شد دوباره آن طرح اجرا شود که بر اساس آن گود برداشته می‌شود که دوباره بلاتکلیف رها می‌شود. بعد از آن در مقطعی این ملک به شهرداری می‌رسد و دوباره شهرداری در ازای مطالبات یکی از نهاد‌های اجرائی این ملک را به آن نهاد می‌دهد و آن مجموعه نیز آن را به فرد دیگری واگذار می‌کند؛ بنابراین برای صدور پروانه مشکلاتی ایجاد می‌شود.
به گفته او آن نهاد در پنج سال گذشته در ازای مطالباتی که از شهرداری داشته، هولوگرامی را که از شهرداری دریافت کرده بوده، برای پرونده استفاده می‌کند که این مسئله نیز به‌صورت یک‌طرفه در مقطعی از طرف شهرداری منطقه لغو و باطل می‌شود. بر همین اساس مدیران آن نهاد به‌دنبال این هستند که پروانه زودتر صادر شود تا آن‌ها نیز بتوانند تعهدات خود را نسبت به فردی که ملک را به او واگذار کرده‌اند، انجام دهند، اما چون بلاتکلیف هستند، این گود به همین صورت باقی مانده است. به‌جز این گود نهاد‌های دیگری گودهای رهاشده دیگری هم در سطح شهر تهران دارند که وضعیت ایمنی آن‌ها نیز ضعیف است. به فهرست صاحبان گودهای رهاشده، شهرداری تهران را هم می‌توان اضافه کرد؛ پروژه‌هایی که به دلایلی نیمه‌کاره رها شده‌اند. بابک زنجانی نیز مالک سه گود رهاشده است که می‌گویند گود آقابزرگی در نوبت پرشدن است، اما سرنوست دو گود دیگر هنوز مشخص نیست.
