سردفترداران ثبت ازدواج و طلاق می‌گویند پیش از کرونا هم اوضاع مناسبی نداشتند و حالا این بیماری حکم تیر خلاص را دارد.
صبح‌شد: حالا دیگر نزدیک یک سال می‌شود که همه زندگی‌مان تحت‌الشعاع شیوع ویروس کرونا قرار گرفته؛ روابطمان، رسم و رسوم‌مان و کسب‌وکارمان. رفتنی هم نیست، می‌گویند از دامنه شرش که کم شود، باز هم بینمان خواهد بود. باید تغییر را پذیرفت و خود را با کرونا وفق داد. اما بعضی کسب‌وکار‌ها طی این مدت نابود شدند و تعدادی نیز در آستانه ورشکستگی‌اند. دفاتر ثبت ازدواج و طلاق ازجمله مشاغلی هستند که تحت‌تأثیر کرونا حال و روز خوبی ندارند. دفترداران می‌گویند در ۱۰ماه گذشته مراجعینشان و به تبع آن درآمدشان به‌شدت کم شده و با وجود تعرفه‌های پایین ثبت، از پس هزینه‌هایشان برنمی‌آیند. سرمایه‌ای برای تغییر شغل هم ندارند و از طرف دیگر حال همه کسب‌وکار‌ها همین است، پس به ناچار دفترخانه‌ها را به امید روز‌های بهتر بازنگه‌داشته‌اند.
سال تعطیل
حاج‌آقا موسوی سردفتر دفتری کوچک و قدیمی در خیابان مرتضوی است که از سال ۶۴ فقط کار ثبت ازدواج را انجام می‌دهد. می‌گوید که به‌طورکلی آمار ازدواج در سال‌های اخیر تحت‌تأثیر تورم و گرانی کم شده است. سابق، می‌شده که او در سال، به‌ویژه در مناسبت‌های مذهبی، ۱۲۰ تا ۱۳۰ خطبه عقد می‌خوانده، اما در دو‌سه سال اخیر این تعداد از ۲۰ تا ۲۵ عقد بیشتر نبوده؛ «۸ ماه از امسال گذشته و من تنها ۶ عقد را ثبت کردم، انگار که بیشتر روز‌ها دفتر بسته بوده.» او کرونا را تیر خلاص به جان دفترش می‌داند و می‌گوید: «درآمدم پول آب و برق دفتر هم نمی‌شود. اگر استعفا کنم و دفتر را اجاره دهم، ماهانه یک میلیون تومان دستم را می‌گیرد. اما فرزندانم نمی‌گذارند و می‌گویند با وجود کرونا، مسجد هم که نمی‌توانی بروی و نماز برگزار کنی. بیکار می‌شوی و باید گوشه خانه بنشینی و فراموشی بگیری». در گوشه دفتر نسبتاً کوچکش، ۲ مبل مخمل قرمز و آینه و شمعدان ساده‌ای دیده می‌شود. می‌پرسم: «مراسم عقد اینجا برگزار می‌شود؟» پاسخ می‌دهد: «قبل از کرونا، اتاقمان مجهزتر بود، اما بعد که گفتند تجمعات خطرناک است، من هم وسایل را برداشتم و الان فقط خطبه می‌خوانم، بدون مراسم. حتی یک‌بار مجبور شدم کار ثبت را کنسل کنم، چون حدود ۳۰ نفر از فامیل عروس و داماد به دفترخانه آمده بودند».
جوانان دنبال اتاق عقد مجلل می‌روند
شماره دفترخانه‌ای در سعادت‌آباد را می‌گیرم. سردفتر که مایل نیست اسمش را عنوان کند، می‌گوید که حال و روز دفترخانه ما قبل از کرونا هم چندان عالی نبود. او که ۲۵ سال سابقه سردفتری دارد، ادامه می‌دهد: «تا هفت‌هشت سال پیش تعداد مراجعین ما زیاد بود. معروف بودیم به اینکه «دستمان خوب است»، به همین دلیل هرکس ما را می‌شناخت، دفتر را به دوست و آشنا معرفی می‌کرد. ولی امروز تجملات، حرف اول را می‌زند. در چند سال اخیر، ساده‌بودن دفترمان تعداد مشتری‌ها را کم کرده. به گفته این دفتردار، بیشتر جوانان و خانواده‌ها امروز دنبال دفترخانه‌هایی هستند که اتاق عقد مجلل داشته باشند و این باعث شده دفاتری که امکانات زیادی ندارند، میدان را به رقبای پولدارتر واگذار کنند. در چنین شرایطی کرونا هم مزید بر علت شد تا شرایط را از آنچه بود، سخت‌تر کند». او در تشریح شرایط بعد از شیوع کرونا می‌گوید: «ما را موظف کرده‌اند که نهایتاً ۶ نفر را پذیرش کنیم تا خطر شیوع بیماری کم شود. اما در چنین شرایطی، خیلی‌ها بدون توجه به وضعیت وخیم شیوع بیماری، هنوز دنبال فضای بزرگی برای جشن هستند و به سالن‌های عقدی می‌روند که سی‌چهل‌نفر را پذیرش می‌کنند! ما هم که سالن بزرگ و مجزا نداریم». مشکل دیگری که این دفتردار به‌عنوان معضل کلی دفاتر ثبت ازدواج از آن یاد می‌کند، تعرفه پایین ثبت است. او می‌گوید: «تعرفه‌ها نسبت به سه‌چهار سال گذشته هم مناسب و عادلانه نیست، چه رسد به شرایط تورم امروز. این در حالی است که ما نه بیمه هستیم و نه بازنشستگی داریم، حالا با کاهش آمار ثبت، نه‌تن‌ها سودی نمی‌کنیم، بلکه حتی اجاره دفتر درنمی‌آید».
۸۰ درصد عقد‌ها در سالن‌های غیرقانونی ثبت می‌شود
از کنار ۲ دفتر ثبت ازدواج و طلاق در محدوده خیابان سلسبیل می‌گذرم که تعطیلند. درِ دفتر سوم، اما باز است. سردفتردار مشغول ثبت طلاق است. دفتر نسبتاً بزرگ است و سفره عقد و مبلمان سفید و زیبا در سالن چیده شده است. بعد از رفتن مراجعان، موضوع را با سردفتردار مطرح می‌کنم و سرِ درددل او باز می‌شود؛ «قبل از کرونا، کار ما بیشتر با تالار‌ها بود و بیشتر عقدهایمان در تالار‌ها انجام می‌شد. یعنی اگر ۲۰ عقد داشتیم، ۱۳ مورد عقد‌هایی بود که در تالار‌ها انجام می‌شد. اما کرونا که آمد، تالار‌ها تعطیل شدند و هنوز هم اجازه فعالیت ندارند.» به گفته او که خود را محمدی معرفی می‌کند، طی این مدت عقد‌های محضری هم کاهش بسیاری داشته، چون بیشتر خانواده‌ها منتظرند شرایط به قبل بازگردد و مراسم ازدواج فرزندانشان را با رعایت همه آداب مرسوم برگزار کنند».
اما با همه این‌ها در دفاتر ثبت ازدواج و طلاق تا چه حد می‌شود پروتکل‌های بهداشتی را مراعات کرد؟ پاسخ سردفتردار این است: «ما قبل از حضور خانواده‌ها، تأکید می‌کنیم که تعداد کمی حاضر شوند، اما در مواردی، افراد بیشتر از تعداد اعلام‌شده می‌آیند و ما هم نمی‌توانیم بگوییم نه، چون نمی‌خواهیم مراجعینمان را از دست بدهیم».
اوایل امسال، بعد از ۵ سال، با افزایش ۲۰ درصدی تعرفه‌های ازدواج و طلاق موافقت شد و امروز تعرفه ازدواج ۴۰۰ هزار تومان و طلاق ۵۰۰ هزار تومان است. اما این تعرفه از دید دفترداران به هیچ عنوان کافی نیست. تعرفه کارشناسی ثبت عقد به‌نظر آن‌ها دست‌کم دوبرابر میزان کنونی یعنی ۸۰۰ هزار تومان است؛ «اجاره دفتر ماهانه ۱۰ میلیون تومان است. اگر ما در ماه ۲۰ عقد و ۱۴ طلاق داشته باشیم، حدود پانزده‌شانزده میلیون تومان درآمد خواهیم داشت که هزینه آب و برق و منشی و مالیات هم باید کسر شود.» آمار‌های غیررسمی حاکی از آن است که ۸۰ درصد عقد‌ها در سالن‌های غیرقانونی انجام می‌شود و تنها ۲۰ درصد مردم مراسم محضری را برای شروع زندگی مشترک انتخاب می‌کنند که بیشتر آن‌ها هم اعتقادی به هزینه بالا برای مراسم عقد ندارند و می‌خواهند مراسم ارزان تمام شود.
آمار ازدواج کم نشده است
رئیس کانون سردفتران ازدواج و طلاق برخلاف دیگر اعضای صنفش، اعتقادی به این ندارد که کرونا تعداد ازدواج‌ها را کم کرده باشد. علی مظفری در گفتگو با همشهری می‌گوید: «آمار ازدواج نسبت به‌مدت مشابه سال گذشته حتی افزایش هم داشته، چرا که تحت‌تأثیر شیوع کرونا، مراسم پاتختی، حنابندان و عروسی قابل برگزاری نیست و هزینه این مراسم از دوش خانواده‌ها برداشته شده، درنتیجه طی این مدت شاهد رشد آمار ثبت ازدواج بوده‌ایم». او البته در زمینه تأثیر منفی فعالیت سالن‌هایی که مراسم عقد برگزار می‌کنند، با همکارانش هم‌عقیده است؛ «دفترخانه‌های ثبت ازدواج و طلاق پروتکل‌های بهداشتی وزارت بهداشت را به شکل مناسبی رعایت می‌کنند و ما بر آن‌ها نظارت داریم. در مواردی که شاهد تخلف و نادیده‌گرفتن پروتکل‌ها بودیم، به‌سرعت برخورد کردیم. اما آنچه در این‌روز‌ها گریبان صنف ما را گرفته و به اسم ما تمام می‌شود، فعالیت سالن‌های غیرقانونی به اسم سالن تشریفات یا سالن و باغ عقد برای برگزاری مراسم جشن عقد و عروسی است که به‌صورت وحشتناکی در حال افزایش هستند.» مظفری می‌افزاید: «این سالن‌ها نه تحت نظارت تالار‌های عروسی‌اند، نه زیرمجموعه صنف ما محسوب می‌شوند. متأسفانه خانواده‌ها بعد از ثبت ازدواج، به این مراکز می‌روند و در اجتماعات هفتادهشتاد نفری جشن خود را برپا می‌کنند و جانشان را به خطر می‌اندازند. اتاق اصناف و اماکن باید با جدیت با این سالن‌ها برخورد کنند».
مشاهدات میدانی این گزارش پیش از تشدید محدودیت‌های مقابله با اوج گرفتن چندباره کرونا جمع‌آوری شده. حال با تشدید محدودیت‌ها و تعطیلی دست‌کم دوهفته‌ای بسیاری از اصناف، دفاتر ثبت ازدواج و طلاق نیز تعطیل شده‌اند و هیچ‌کدام اجازه فعالیت ندارند. با شرایط پیش‌آمده، دفترداران برای بازگشت به شرایط عادی یا قابل‌قبول و ازسرگیری فعالیت خود باید مدت بیشتری صبر کنند و چشم‌انتظار فروکش‌کردن این موج سهمگین بیماری باشند.
