مسئولان و کارشناسان درباره رسیدن میزان مصرف انرژی در ایران به مرز هشدار چه گفته‌اند؟
صبح‌شد: مردم مقصرند؟ وضعیت مصرف گاز در ایران در مرز هشدار است، قطعی‌های پی‌درپی برق در بیشتر مناطق هم تأیید می‌کنند که مصرف بالاست، اما چرا یکباره مصرف انرژی در ایران بالا رفته؟ مصرف بالای گاز در فصل سرما طبیعی است، اما چرا مصرف برق در این فصل افزایش داشته؟ گفته می‌شود در ۱۰ سال گذشته، افزایش دمای قابل توجهی در ایران نبوده و مصرف خانگی به تنهایی نمی‌تواند، بحران ایجاد کند. دلایل مختلفی برای بالارفتن مصرف مطرح است، اما بیشتر توضیحات مسئولان به این ختم می‌شود که مشکل اصلی مردم هستند که استفاده بی‌رویه از انرژی دارند. مسئولان در صحبت‌هایی که اواخر آذر تا اواسط دی امسال، قبل و بعد از بحرانی‌شدن وضعیت گاز و برق داشته‌اند، تأکید کرده‌اند که امسال هم تولید انرژی بالا بوده و هم مردم نسبت به سال گذشته پاداش بیشتری برای صرفه‌جویی در مصرف گرفته‌اند. به‌نظر می‌رسد بیشتر از اینکه مصرف مردم مسئله‌ساز باشد، مراکز تولید رمز ارز (بیت‌کوین)، صادرات و کرونا مشکل ایجاد کرده‌اند.
کرونای دردسرساز
حسن منتظر تربتی، مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران روز چهارم دی اعلام کرد که امسال نسبت به سال قبل ۱۰ میلیارد مترمکعب بیشتر گاز تولید شده است که از این حجم، ۷ میلیارد متر معکب در بخش خانگی و ۳ میلیارد مترمکعب در نیروگاه‌ها مصرف شده است. مصارف خانگی نه‌تن‌ها در زمستان که در تابستان هم افزایش داشته است. در مقایسه با سال گذشته، در تابستان امسال ۷ تا ۱۰ درصد گاز بیشتری مصرف شده است. بعد از همه‌گیر‌شدن کرونا یکی از توصیه‌ها این بود که گرما، کرونا را از بین می‌برد، به همین دلیل ترجیح عمومی این بود که شست‌وشو با آب گرم انجام شود. برای تولید آب گرم بیشتر، گاز بیشتری هم سوخته است. یکی دیگر از توصیه‌ها برای توقف زنجیره شیوع کرونا این بود که در خانه و محل کار، هوا راکد نماند. برای اینکه هوا جریان داشته باشد، به اجبار در و پنجره‌ها در ساعت‌های طولانی باز ماندند و در روز‌های سرد، برای گرم‌کردن دوباره فضا، گاز بیشتری مصرف شد.
بالارفتن جمعیت مصرف‌کننده
طرح گازرسانی به روستا‌ها و گسترش شبکه گازرسانی دلیل دیگری برای بالارفتن مقدار مصرف گاز بود. این گسترش در مناطق سردسیر بیشتر اتفاق افتاد و به همین دلیل مصرف خانگی افزایش پیدا کرد. به‌گفته مسئولان، مصرف روزانه گاز در بخش خانگی حدود ۶۰۰ میلیون مترمکعب است که در روز‌های سرد سال تا ۶۵۰ میلیون مترمعکب هم می‌رسد.
درست مصرف نکردن
محمدرضا جولایی، مدیر دیسپاچنیگ شرکت ملی گاز ایران اعلام کرده است که امسال مصرف گاز نسبت به سال گذشته افزایش ۳۰ درصدی داشته و دلیل اصلی این افزایش، نادرست مصرف‌کردن است. به‌گفته او، دمای آسایش بین ۱۸ تا ۲۱ درجه است و اگر مردم یک درجه از دمای محیط کار یا خانه‌شان کم کنند، لباس بیشتر بپوشند، پنجره‌ها را عایق‌بندی کنند، از اجاق‌گاز، آبگرمکن و وسایل گرمایشی به‌درست و اندازه استفاده کنند، می‌شود مصرف را تا ۱۰ درصد کاهش داد.
پاداش و جریمه
دولت برای اینکه روی بازار مصرف کنترل داشته باشد، ۲ راه انتخاب کرد؛ به کم‌مصرف‌ها پاداش بدهد و پرمصرف‌ها را جریمه کند. طبق مصوبه هیأت دولت، مشترکانی که در مقایسه با سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷، امسال ۱۵ درصد افزایش مصرف گاز داشته باشند، ۱۵ درصد قیمت کل گاز مصرفی، باید جریمه بپردازند. مشترکانی هم که ۱۰ درصد کاهش مصرف داشته باشند، ۱۵ درصد از گازب‌های صورتحساب دوره‌شان محاسبه نمی‌شود.
مشترکانی هم که زمستان مثل تابستان در مصرف برق صرفه‌جویی کنند، پاداش می‌گیرند، اما ۲ شرط برای گرفتن این پاداش وجود دارد؛ یک اینکه مشترک باید کمتر از الگوی مصرف منطقه خودش برق مصرف کند و دیگر اینکه نسبت به سال قبل خودش کاهش مصرف داشته باشد. مشترکانی که امسال در فصل گرما مصرف برقشان پایین بوده ۱۸۴ میلیارد تومان پاداش گرفته‌اند.
سال گذشته مبلغ پاداش ۱۰۶ میلیارد تومان بود. در بخش کشاورزی و صنعتی هم مبلغ پاداش بیشتر بود. در این بخش ۴۸۱ میلیارد تومان پاداش داده شد، درحالی‌که سال گذشته رقم پاداش ۳۵۰ میلیارد تومان بود. این یعنی امسال مشترکان در مصرف برق بیشتر صرفه‌جویی کرده‌اند؟
برق و اظهارنظر‌های ضد‌و‌نقیض
مصرف برق در تابستان بالاست، اما چرا در زمستان شرایط مصرف برق بحرانی شده است؟ بعضی از مسئولان این مشکل برق را هم به گاز ربط می‌دهند. بخش قابل توجهی از گاز برای تامین سوخت نیروگاه‌های برق استفاده می‌شود.
در چند هفته اخیر، قطع‌شدن برق در بعضی از شهرها و مناطق را به بالا رفتن میزان مصرف گاز ربط داده‌اند؛ اینکه مصرف خانگی گاز بالا رفته و به همین دلیل نیروگاه‌ها با مشکل سوخت مواجه می‌شوند و چاره‌ای جز قطعی برق نمی‌ماند.
محمد حسن متولی‌زاده، مدیرعامل توانیر گفته است که مصرف روزانه برق ۳۰۰ میلیون کیلووات ساعت در بخش خانگی و تجاری است و نیروگاه‌ها محدودیتی در تولید برق ندارند، اما مصرف بیش از حد گاز، تامین سوخت نیروگاه‌های برق را دچار مشکل کرده است.
با این حال مصطفی رجبی‌مشهدی، سخنگوی صنعت برق مشکل را در جای دیگری می‌داند؛ اینکه مصرف خود برق هم رشد ۴ ونیم درصدی داشته و این رشد به‌خاطر افزایش مصرف برق در صنایع بزرگ و افزایش تعداد مشترکان خانگی است. ولی تأکید متولی‌زاده این است که اگر هر مشترک یک لامپ اضافی خاموش کند، مشکل حل می‌شود. او ارسال پیامک‌هایی که همین پیام را داشت، در کم‌شدن مصرف بی‌تأثیر نمی‌داند.
خاموشی معابر کمکی کرد؟
شهرها و جاده‌ها تاریک شده‌اند تا شاید مصرف برق پایین بیاید. خاموشی یکی در میان روشنایی معابر و بزرگراه‌ها یکی از راه‌ها برای کم‌کردن مصرف برق است. با توجه به اینکه کرونا در بیشتر شهرها، رفت‌وآمد بعد از ساعت ۲۱ را ممنوع کرده، روشنایی‌های غیرضروری شهری هم اجرا شده است.
قرار است روشنایی‌های تابلو و بیلبورد‌های تبلیغاتی و عابر‌بانک‌ها هم در شب‌ها حذف شوند تا برق بیشتری صرفه‌جویی شود. رخشانی‌مهر، معاون هماهنگی توزیع توانیر هم از تعویض لامپ‌ها خبر داده است. او گفته: ۹ میلیون چراغ روشنایی در کشور نصب شده است که این تعداد بسیار بیشتر از استاندارد‌های بین‌المللی است.
بیشتر چراغ‌های نصب‌شده هم لامپ‌های ۴۰۰ وات دارند که می‌شود این لامپ‌ها را به ۱۰۰ وات تغییر داد. با بررسی‌های انجام‌شده، متوجه شدیم که می‌شود ۲ هزار مگاوات مصرف برق را کاهش داد.
بیت‌کوین، مشکل اصلی است؟
یکی از گمانه‌زنی‌ها این است که مشکل اصلی بحران برق و گاز در ایران، مسئله بیت‌کوین است. برای استخراج بیت‌کوین یا به قول مسئولان تولید رمز ارز، برق نیاز است و تولید برق هم سوخت می‌خواهد و بهترین سوخت، گاز است.
رجبی‌مشهدی در یکی از مصاحبه‌هایش به این موضوع اشاره کرده، البته او بیشتر از برخورد با متخلفان گفته است، اما صحبت‌هایش تأکید می‌کند که بخش قابل توجهی از برق تولیدی برای استخراج رمز ارز استفاده می‌شود.
او به مراکزی که غیرقانونی بیت‌کوین استخراج می‌کنند، هشدار داده و گفته که این مراکز هم باید هزینه برق مصرفی را پرداخت کنند و هم اینکه به مراجع قضایی معرفی می‌شوند.
رجبی‌مشهدی خبر داده که ۲۴ مرکز استخراج رمز ارز با ظرفیت بیش از ۳۱۰ مگاوات مجوز فعالیت دارند. ۱۶۲۰ مرکز غیرمجاز هم با ظرفیت حدود ۲۵۰ مگاوات شناسایی شده‌اند. او از شهروندان خواسته تا مراکز غیرمجاز را معرفی کنند و ۱۰ میلیون تومان هم پاداش بگیرند.
نکته
از دست این مردم...
با همه توضیحات، رضا اردکانیان، وزیر نیرو مشکل اصلی را مصارف خانگی می‌داند. او مصرف انرژی در ایران را با اروپا مقایسه کرده؛ «اروپا با اقلیم سرد و جمعیت ۴۵۰ میلیون نفری، گازی که مصرف می‌کند، کمی بیش از ۲ برابر گاز مصرفی ایران است.» توصیخ اردکانیان این است که اگر مصرف خانگی کم شود، نه‌تن‌ها مسئله خاموشی حل می‌شود که در بخش صنعتی موضوع اشتغال نیز با مشکل مواجه نمی‌شود و وزارت نیرو هم به تعهداتی که به کشور‌های همسایه دارد، عمل می‌کند. یکی از مسائل افکار عمومی این است که اگر ایران در تولید گاز و برق مشکل دارد، چرا به کشور‌های همسایه صادرات دارد؟ جواب اردکانیان این است: «گازی که برای تولید برق صادراتی استفاده می‌شود، کمتر از تولید یک‌درصد گاز کشور است».
۲۴ مرکز استخراج رمز ارز با ظرفیت بیش از ۳۱۰ مگاوات مجوز فعالیت دارند. ۱۶۲۰ مرکز غیرمجاز هم با ظرفیت حدود ۲۵۰ مگاوات شناسایی شده‌اند. شهروندان می‌توانند مراکز غیرمجاز را معرفی کنند و ۱۰ میلیون تومان از صنعت برق کشور پاداش بگیرند.
