شیخ بهایی در دوران صفویه حمامی ساخت که با یک شمع گرم می شد، این اتفاق چطور ممکن است و سرنوشت حمام چه شد؟
صبحشد: حمام شیخبهایی با راز نامکشوف خود یعنی گرم شدن منبع حمام با یک شمع که همواره روشن بوده، تبلور هنر معماری و ذهن خلاق ایرانیان در طراحی بناهاست؛ موضوعی که سالها ذهن دانشمندان جهان را مشغول کرده است. امروز درخصوص نظریههایی که درباره چگونگی گرم شدن این حمام مطرح شده و البته سرنوشت این حمام نوشته ایم که خواندنش خالی از لطف نیست.
شیخ بهایی و برخی از اقدامات شاخص
شیخ بهایی از بزرگترین دانشمندان عصر صفوی است که در علوم فلسفه، منطق، هیئت و ریاضیات تبحر داشت و ۸۸ کتاب و رساله از او به چاپ رسیده است.
شیخ بهایی بنا بر وصیت خودش در جوار مرقد مطهر حضرت رضا (ع) دفن شده. از شاخصترین اقدامات مهندسی و معماری که به شیخبهایی نسبت دادهاند، میتوان به معماری مسجد امام اصفهان، مهندسی حصار نجف، ساخت ساعت آفتابی در حرم امام رضا (ع) و مهمتر از همه حمام شیخ بهایی در اصفهان اشاره کرد.
راز حمام شیخ بهایی
معمای حمام شیخ بهایی شاید از مهمترین رازهای نامکشوف بناهای تاریخی باشد به گونهای که پس از گذشت سالیان سال هنوز دانشمندان نتوانستهاند به شکل ۱۰۰ درصدی به معمای روشن بودن همیشگی شمعی که مخزن این حمام را گرم کرده پی ببرند و معمای دیگر هم این که مخزن بزرگ این حمام چطور با یک شمع گرم میشده است.
در این باره ناصر طاهری معاون میراث فرهنگی و گردشگری استان اصفهان در گفت و گویی اظهار کرده: «این احتمال وجود دارد که یک سیستم لوله کشی زیرزمینی گازهایی مانند متان و اکسیدهای گوگردی را به خزینه حمام هدایت میکرده و به عنوان منبع گرما در مشعل خزینه میسوخته است.»
جدای از این نظریه در سالهای اخیر یک مخترع مشهدی پس از ۳۰۰ سال با شبیه سازی حمام شیخ بهایی احتمال دیگری را مطرح کرد. علیاصغر برهمند مدعی شده منبع آب این گرمابه از طلا بوده و با توجه به این که طلا رساناترین فلز انتقال گرماست، با حرارت کم، انرژی زیادی تولید و آب منبع گرم میشده است.
این اثر پژوهشی که به تایید انجمن مخترعان خراسان رضوی رسیده موفق به کسب دو نشان طلای سوئیس در سال ۲۰۰۶ و مدال طلای مسکو ۲۰۰۷ شده است. گفته میشود دلیل برملا نکردن راز این حمام توسط شیخ بهایی این بوده که او برای جلوگیری از سرقت مخزن طلا، راز ساخت آن را پنهان نگه داشته است.
سرنوشت نهایی حمام شیخبهایی
شاید بد نباشد بدانید تا اواسط دوره پهلوی مردم از این حمام استفاده میکردند، اما بنا به دلایلی اکنون دیگر آن سیستم کارایی ندارد. هر چند دلایل مختلفی درباره نحوه خاموشی شمعی که مخزن این حمام را گرم میکرده، بیان شده، اما یکی از مشهورترین دلایل ذکر شده برای خاموشی شعله شمع این حمام، این است که تعدادی از محققان خارجی برای پی بردن به راز شمع، بخشی از سازه اصلی را تخریب کرده اند و پس از آن شمع خاموش شده است البته به راز شیخ بهایی هم پی نبرده اند. امروزه هم گفته میشود که بعد از مرمتهای چند ساله قرار است از این حمام به عنوان موزه استفاده شود.