صبح روز گذشته کاربران دو اپراتور مسلط موبایل کشور در دسترسی به شبکه اجتماعی کلاب‌هاوس با اختلال بسیار شدید و گسترده مواجه شدند و این مسئله تبدیل به یک خبر جنجالی شد.
صبح‌شد: صبح روز گذشته کاربران دو اپراتور مسلط موبایل کشور در دسترسی به شبکه اجتماعی کلاب‌هاوس با اختلال بسیار شدید و گسترده مواجه شدند و این مسئله تبدیل به یک خبر جنجالی شد.
درحالی‌که کاربران از عدم‌امکان دسترسی به کلاب‌هاوس با اینترنت موبایل همراه اول و ایرانسل خبر می‌دادند این دو اپراتور هر نوع اختلال در دسترسی به این شبکه اجتماعی را رد کردند.
عصر روز گذشته با پیگیری‌های صورت گرفته اختلال در شبکه ایرانسل برطرف شد، اما هنوز هیچ موضع‌گیری دقیقی درباره این اختلال عجیب صورت نگرفته است.
برخی گروه‌ها هم که پیش از این بر فیلترینگ کلاب‌هاوس و بومی‌سازی آن پافشاری داشتند این ماجرا را به ظرفیت نداشتن و مشکلات فنی خود پلتفرم نسبت داده‌اند، اما کاربران ایرانی با فیلترشکن بدون مشکل امکان استفاده از این پلتفرم را داشتند.
تا لحظه تنظیم خبر هیچ مقام رسمی، فیلترینگ این شبکه اجتماعی را که حدودا یک‌ماه است در ایران بسیار پرطرفدار شده تأیید نکرده است. مقام‌های وزارت ارتباطات هم مدتی کوتاه پس از قطع دسترسی کاربران اینترنت همراه اول و ایرانسل اعلام کردند که فیلترینگ این شبکه اجتماعی در کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه مطرح نشده و آن‌ها هم از صدور حکم قضایی در این رابطه اطلاعی ندارند.
رئیس روابط‌عمومی وزارت ارتباطات هر چند صحت اختلالات در اتصال به این شبکه اجتماعی را تأیید کرده، اما می‌گوید: اپراتور‌های مذکور در پاسخ سازمان تنظیم مقررات، دریافت حکم یا اختلال عمدی را رد می‌کنند درحالی‌که شواهد حاکی از وجود اختلالی جدی است.
برخی منابع آگاه، اما در گفتگو با همشهری عامل این ماجرا را ایجاد اختلال عمدی از سوی اپراتور‌های تلفن همراه یا تست اولیه برای فیلترینگ کامل این شبکه اجتماعی ارزیابی کرده‌اند.
روز گذشته درحالی‌که امکان اتصال به کلاب‌هاوس به وسیله اینترنت اپراتور‌های همراه اول و ایرانسل وجود نداشت کاربران به وسیله اینترنت ثابت امکان استفاده از این پلتفرم را داشتند. مقام‌های وزارت ارتباطات می‌گویند مبنا قانون است و ایجاد اختلال عمدی مطابق قانون مجازات اسلامی تا ۲ سال حبس درپی دارد. اگر اثبات شود اختلال انجام‌شده عمدی است، مرتکبان این اقدام با مجازات قانونی مواجه خواهند بود.
عامل: نامشخص
این اختلال گسترده و محدودیت دسترسی به کلاب‌هاوس مدت کوتاهی پس از آن صورت گرفت که محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات پنجشنبه شب با شرکت در یکی از اتاق‌های بحث این شبکه اجتماعی اعلام کرد بحث فیلترینگ کلاب‌هاوس مطرح نیست. او مدت کوتاهی بعد در توییتر خود نوشت که اختلال جزئی در شبکه همراه اول هم رفع شده است.
علیرضا معزی، معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهوری هم در توییتر خود نوشته است: استقبال اخیر شهروندان و گفتگو‌های مؤثر، روادارانه و محترمانه‌ای که در این پلتفرم وجود دارد، برخی را آنقدر مضطرب ساخته که زمزمه مسدودساختن را ازسر بگیرند. گویا فیلترینگ شکست‌خورده تلگرام عبرت نشده است. وی همچنین در توییت دیگری با اشاره به انتقاد روزنامه کیهان از دولت برای فیلترنکردن کلاب‌هاوس نوشت: صف طولانی صاحبان فکر و ایده که در جست‌وجوی فرصت برای «شنیده شدن» هستند و انبوه شهروندان پرسشگری که «شنیدن» را ارج می‌نهند، منتظر مجوز پلتفرم مورد تأیید نمی‌مانند.
برخی کارشناسان فنی در گفتگو با همشهری اعتقاد دارند که این اختلال می‌تواند پیش‌زمینه‌ای برای فیلترینگ کلی و کامل کلاب‌هاوس در ایران باشد و چنین روشی پیش از این هم سابقه داشته است. به‌صورت معمول فیلترینگ یک پلتفرم می‌تواند باعث اختلال در سرویس‌های دیگر هم بشود. این مسئله‌ای بود که در زمان فیلترینگ تلگرام کاربران آن را تجربه کردند و دو هفته کیفیت اینترنت کشور به‌شدت افت کرد. به همین‌خاطر این اختلال گسترده می‌تواند آزمایشی برای اجرایی کردن تصمیم گروهی در کشور برای بستن یک شبکه اجتماعی جهانی دیگر در کشور تلقی شود. از شبکه‌های اجتماعی مشهور جهان تنها اینستاگرام است که تاکنون از تیغ فیلترینگ در امان مانده است.
یاشار شاهین‌زاده، کارشناس امنیت اطلاعات در گفتگو با همشهری می‌گوید: «هنگامی که یک سایت، اپلیکیشن یا پلتفرم از سوی مسئولان فیلتر می‌شود، مقاومت عموم مردم را در پی دارد. به همین علت، این احتمال وجود دارد که از روش‌های دیگر به جز فیلترینگ استفاده شود.»
او به تجربه اپلیکیشن وایبر که سال‌ها پیش دچار اختلال و کندی شد اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «در این حالت، دستگاه قضایی برای صدور دستور فیلترینگ ورود نمی‌کند و شرکت ارتباطات زیرساخت یا شرکت‌های خدمات‌دهنده اینترنت با استفاده از بعضی تغییرات فنی سعی در ایجاد اختلال در اپلیکیشن هدف کنند.» شاهین‌زاده می‌گوید: اختلال در یک اپلیکیشن، در یک بازه زمانی کوتاه، مردم را از آن اپلیکیشن رویگردان می‌کند و پس از مدتی مشاهده می‌کنیم که اپلیکیشن مورد نظر از دور خارج می‌شود و مردم به اپلیکیشن‌های دیگر کوچ می‌کنند.»
به گفته این کارشناس امنیت اطلاعات، یکی از روش‌های ایجاد اختلال برای ایجاد نارضایتی در مردم جهت استفاده از یک اپلیکیشن این است که آدرس‌های آی‌پی هدف را شناسایی می‌کنند و در پکت‌هایی که قرار است از طرف کاربران به آدرس‌های آی‌پی برسد، اختلال ایجاد می‌کنند.
شاهین‌زاده می‌گوید: «این در حالی است که بعضی از سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها روی کلود (cloud) قرار دارند. یعنی اگر شما روی آدرس‌های آی‌پی آن‌ها اختلال ایجاد کنید، به‌طور ناخواسته روی سایت‌ها و اپلیکیشن‌های دیگر اختلال ایجاد می‌شود. به این نکته هم باید توجه کرد که دامنه کلود به حدی بزرگ و تعداد آی‌پی‌ها به حدی زیاد است که همه کلود را نمی‌توان هدف قرار داد.»
او در توضیح این روش می‌گوید: «در این بخش اگر قرار بر ایجاد اختلال باشد، این اختلال را روی هندشیک‌های SSL ایجاد می‌کنند.»
SSL که مخفف secure sockets layer است درواقع یک پروتکل امنیتی اینترنتی مبتنی بر رمزگذاری است.
شاهین‌زاده ادامه می‌دهد: «به‌عبارت دیگر هنگامی که ارتباط SSL برقرار می‌شود، ارتباط همه کاربران در سراسر سرور‌های دنیا به‌صورت امن و رمزگذاری‌شده، برقرار می‌شود و هیچ‌کس نمی‌تواند محتوای آن را ببیند. پس اگر یک ارتباط رمزنگاری شده SSL در کلود برقرار شود دیگر نمی‌توان دریافت که یک کاربر با کدام سایت یا اپلیکیشن ارتباط برقرار کرده است. اما پیش از آنکه ارتباط SSL برقرار شود جایی وجود دارد به نام handshake (دست دادن) که در آنجا توافق‌هایی می‌تواند شکل بگیرد. طی توافقی که بین کاربر و سرور صورت می‌گیرد، اسم سایتی که کاربر می‌خواهد وارد شود وجود دارد که به آن SNI (server name indication گفته می‌شود.»
به‌گفته شاهین‌زاده، این قسمت از سوی کسی که قصد ایجاد اختلال دارد، بررسی می‌شود. اگر SNI مربوط به سرور‌های کلاب‌هاوس یا هر اپلیکیشن هدف دیگری باشد، یا کانکشن‌های آن قسمت را دراپ می‌کنند و هندشیک‌ها را تخریب می‌کنند که به این ترتیب تعدادی از هندشیک‌ها برقرار می‌شوند و برخی دیگر برقرار نمی‌شوند، یا اینکه نمی‌دانند این ارتباط برقرار‌شده مربوط به کجاست و فقط روی آن ارتباط اختلال ایجاد می‌کنند و به این ترتیب نیازی نیست که روی آی‌پی اختلال ایجاد کنند.
این کارشناس امنیت اطلاعات احتمال استفاده از هریک از این روش‌ها برای اختلال در کلاب‌هاوس را منوط به اطلاع از این موضوع می‌داند که آیا کلاب‌هاوس روی کلود قرار گرفته یا نه. با این حال شاهین‌زاده استفاده از هر دو روش را محتمل می‌داند.
