کارشناسان می‌گویند، پرداخت‌نشدن یارانه بلیت از سوی دولت و بالا رفتن هزینه تجهیزات، نگهداشت و نوسازی از دلایل افزایش نرخ کرایه حمل‌ونقل عمومی از اول اردیبهشت‌ماه است.
صبح‌شد: از ابتدای اردیبهشت یعنی چهارشنبه هفته آینده نرخ کرایه‌های حمل‌ونقل عمومی در تهران افزایش می‌یابد؛ افزایشی حداقلی نسبت به تورم، گران شدن قطعات و تجهیزات ناوگان حمل‌ونقل عمومی و آسیب‌های فراوانی که کرونا بر پیکره این ناوگان وارد کرده، افزایشی که تنها می‌تواند التیامی بر جبران خسارات‌ها باشد.
همین حالا هم اگر پای درددل تاکسیرانان بنشینیم، به‌طور حتم آن‌ها از روزگار سخت معیشت خود می‌گویند و اینکه چقدر قیمت قطعات، سرویس‌های دوره‌ای و تعمیرات بالا رفته است. بی‌تردید این مسئله برای مترو و اتوبوس هم صدق می‌کند.
تنها درنظر بگیرید که به‌صورت میانگین در سال گذشته هرماه کرونا درآمد‌های مترو را ۷۰ میلیارد تومان کاهش داده و پیش‌بینی می‌شود این رقم امسال ماهانه ۱۰۰ میلیارد تومان باشد. اتوبوسرانی هم که وضعیتش مشخص است؛ صورتش را با سیلی سرخ نگه داشته و با تمام ظرفیت خدمت‌رسانی می‌کند. در چنین اوضاعی سؤال اینجاست که آیا با تورمی که روبه‌رو هستیم، افزایش ۲۵ تا ۳۵ درصدی نرخ کرایه‌ها می‌تواند خسارات را جبران کند و درآمد‌های شهری و بخش‌های مختلف حمل‌ونقل همگانی پایتخت را بهبود دهد؟
برای پاسخ به سؤال، با کارشناسان و چند مدیر شهری گفتگو کرده‌ایم. مرور وضعیت و تنگنا‌های موجود بهتر می‌تواند مسئله را روشن کند و به این سوال پاسخ دهد که چرا کرایه‌ها گران شد؟ به‌هرترتیب هزینه نگهداشت، تامین قطعات و تامین ناوگان بیش از میزان افزایش قیمت بلیت است و تاکنون در این‌باره نمایندگان مردم در شورای شهر برای حمایت از جیب مسافران مانع از افزایش کرایه‌های مقرر قبلی شده‌اند.
قیمت عادلانه برای تداوم عملکرد
در همین ارتباط میرفاضل نیکزاد، کارشناس حوزه اقتصاد شهری و حمل‌ونقل به همشهری می‌گوید: «شهرداری تهران در شرایط بسیار حاد اقتصادی به‌گونه‌ای کنترل شهر را به‌عهده گرفته است که کم از معجزه ندارد. همانطور که شاهد هستید این سازمان بدون کمک‌های دولتی و با ابتکار عمل و جذب بخش سرمایه‌گذاری خصوصی توانسته به خوبی مدیریت شهری را به‌عهده بگیرد.
نمونه اخیرش کلنگ‌زنی خط ۱۰ مترو، بهره‌برداری از ایستگاه‌های جدید مترو یا رونمایی از قطار ملی مترو در شرایط اقتصادی کنونی است که اتفاق بزرگی نه در پایتخت بلکه در کشور به‌شمار می‌آید.» بخشی از صحبت‌های نیکزاد به عدم‌حمایت‌های دولتی برمی‌گردد؛ یعنی پرداخت‌نشدن یارانه بلیت مترو و اتوبوس و اینکه دولت‌های مختلف هیچ‌گاه سهم خود از یارانه بلیت را نپرداخته‌اند. طبق قانون، یک‌سوم هزینه بلیت، به‌عهده دولت، یک‌سوم به‌عهده شهرداری و یک‌سوم دیگر به‌عهده مسافران است. اما با پرداخت نشدن سهم دولتی، شهرداری همیشه تلاش کرده تا این هزینه را به دوش بکشد.
میرفاضل نیکزاد درباره هزینه‌های حمل‌ونقل عمومی و اقداماتی که برای توسعه مترو انجام شده می‌گوید: «شهرداری می‌تواند برای استفاده از پولی که مردم هزینه می‌کنند برای بهره‌برداری از زیرساخت‌های شهری یکسری مطالعات تطبیقی درباره شیوه کنترل شهر‌های بزرگ در کشور‌های ضعیف و قوی انجام بدهد و از آن‌ها الگوبرداری کند. بنده برای این موضوع یکسری مطالعات درباره قیمت بلیت حمل‌ونقل عمومی در کشور‌های مختلف دنیا انجام داده‌ام و گران‌ترین نرخ بلیت مترو و اتوبوس برای هر سفر به‌طور متوسط برای کشور لندن و ارزان‌ترین قیمت بلیت برای شهر قاهره در کشور مصر است. استانبول، دوبی، صوفیه بلغارستان و مسکو حدود یک دلار برای هر سفر شهری می‌پردازند که با پول کشور ما معادل ۲۵ هزار تومان است. اما نکته قابل‌تامل اینجاست که درآمد متوسط آن‌ها با درآمد متوسط مردم ایران فرق دارد. متوسط درآمد ساعتی در آمریکا حدود ۵ دلار است و برای تهران هم با توجه به نسبت درآمد‌های متوسط باید قیمت بلیت هر تردد ۱۵ هزار تومان باشد. اگرچه نباید فراموش کرد که ما یارانه پرداخت می‌کنیم.»
او اضافه می‌کند: «نکته مهم دیگر در مهندسی حمل‌ونقل دنیا این است که بخش اعظم و حیاتی برای تداوم عملکرد سیستم حمل‌ونقل عمومی فروش بلیت به قیمت عادلانه و کارشناسی شده است. اگر بلیت را ارزان بفروشیم سیستم تنزل پیدا خواهد کرد و اگر گران بفروشیم مردم استقبال نخواهند کرد، بنابراین کم و زیاد شدن مبلغ بلیت در انتخاب سفر از طرف مردم مهم است و باید برای مدیریت شهر به‌گونه‌ای عمل کنیم که همه سرویس‌های حمل‌ونقلی بتوانند موفق عمل کنند. باید استفاده از مد‌های ترددی را به‌طور یکنواخت در بین جمعیت کلانشهر‌ها تقسیم کرد که با توجه به هزینه‌های صرف شده هیچ سیستم حمل‌ونقلی در کشور متضرر نشود.»
افزایش بلیت عوایدی ندارد
مدیـرعامل شرکت واحـد اتوبوسرانی تهران نیز درباره اعلام افــــزایش ۲۵ درصدی قیمت بلیت اتوبوس‌های شهری از اول اردیبهشت می‌گوید: «با توجه به اتفاق‌های یکی، دو سال اخیر در اقتصاد کشور مانند تحریم‌ها، افزایش نرخ ارز و تورم، همچنین کاهش مسافر به‌دلیل شرایط کرونا، اقتصاد حمل‌ونقل عمومی به‌ویژه در بخش‌خصوصی متزلزل شده و در حال زمینگیر شدن است. حتی اگر یک‌روز به نرخ‌های قبلی، از ابتدای اردیبهشت اضافه نشود، به قشر رانندگان اتوبوس در بخش‌خصوصی که اکثراً قشر ضعیف جامعه‌اند آسیب وارد خواهد شد.» محمود ترفع همچنین می‌گوید: «نرخ تعیین شده بر اساس مصوبه شورای شهر که به تأیید فرمانداری رسیده و به اتوبوسرانی ابلاغ شده است با سقف افزایش کرایه‌ها ۳۵ و متوسط افزایش ۲۵ درصد است، البته این افزایش نرخ عوایدی برای شهرداری تهران و اتوبوسرانی ندارد؛ چراکه ۹۰ درصد خطوط اتوبوسرانی توسط بخش‌خصوصی مدیریت می‌شود.»
نکته‌ای که درباره نرخ بلیت اتوبوس وجود دارد این است که پرداخت از طریق کارت بلیت کمتر از وجه نقد است و میزان دقیق کرایه خطوط از هفته آینده در پرتال شرکت واحد قرار‌می‌گیرد. همچنین تخفیف‌های مربوط به کارت بلیت به‌زودی به تصویب هیأت مدیره شرکت اتوبوسرانی می‌رسد. میزان نرخ کرایه‌های اتوبوس نیز به‌زودی روی همه اتوبوس‌ها برچسب‌گذاری می‌شود و کرایه‌ها در هر خط مشخص خواهد شد. این در حالی است که افزایش ۲۵درصدی قیمت بلیت مترو هم بر اساس نرخ تمام‌شده بلیت مترو اعمال خواهد شد.
محمد علیخانی، رئــــیـــس کمـیـسیـون عـــمــران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران در این رابطه می‌گوید: «قیمت تمام‌شده بلیت مترو برای سال ۱۴۰۰ به‌طور متوسط حدود ۱۹هزار‌و ۵۰۰ تومان برای هر سفر است و به‌صورت حداقلی با تقبل بخش زیادی از سهم یک‌سومی شهروندان از قیمت تمام‌شده بلیت و با درنظر گرفتن کاهش فشار اقتصادی به شهروندان در استفاده از حمل‌ونقل همگانی تعیین شده است.»
۲۰ درصد تخفیف در افزایش ۲۵ درصدی قیمت بلیت مترو
یکی از مد‌های حمل‌ونقل عمومی شبکه مترو است که این مد از حمل‌ونقل با توجه به توسعه خطوط و ایستگاه بیشترین استقبال را از سوی شهروندان دارد؛ بنابراین با توجه به گستردگی آن در تهران ۴ نوع بلیت بر اساس شرایط خطوط در نظر گرفته شده که قیمت هر کدام از آن‌ها متفاوت است. بلیت درون شهری با قیمت دو هزار تومان، بلیت خطوط حومه با قیمت ۲ هزار‌و ۳۰۰، خط فرودگاه امام خمینی (ره) ۱۰ هزار تومان و خط هشتگرد ۶ هزار تومان است و میانگین چهار نوع بلیت متروی تهران و حومه ۲۵ درصد افزایش داشته است. خطوط درون‌شهری ناحیه‌بندی دارد و در این نواحی بر حسب کیلومتر‌ها تا سقف ۲۰ درصد هم تخفیف می‌دهیم.
برای این شرایط ۲ ایده کلی داریم و اینکه شبکه حمل‌ونقل همه درآمدش را از مردم نمی‌گیرد و باید از حمایت‌های دولتی برخوردار باشیم و دولت پشتوانه ما باشد و از طرفی بر اساس مصوبه مشخص و برای سرپا نگه‌داشتن شبکه حمل‌ونقل عمومی بخش اندکی از آن را از مردم دریافت و اجرا می‌کنیم. نباید فراموش کرد که طی یک‌سال اخیر بیماری کرونا به سیستم حمل‌ونقل عمومی خسارت‌هایی را وارد کرد، ولی با این همه با توجه به وظایفی که به‌عهده داریم امیدواریم با نبود کمک‌های اعتباری از سوی دولت با میزان سهمی که از مردم دریافت می‌شود و سهم بخش شهرداری بتوانیم بهترین خدمات‌رسانی را در شهر به آن‌ها ارائه و رضایتشان را جلب کنیم.
