مطالبه مردم اصفهان، امروز در یک جلسه ویژه بررسی خواهد شد اما به اعتقاد کارشناسان، بحران خشکسالی زاینده رود و دیگر حوضه های آبریز کشور با مسکن های موقت حل شدنی نیست و به یک جراحی بزرگ و دردناک احتیاج دارد.
صبحشد: تیرماه سال ۹۰، آن زمانی که زایندهرود روزهای بحرانی خود را سپری میکرد، مجلس و دولت وقت قول دادند که به این مشکل رسیدگی کنند؛ اما برنامههای مقطعی و موقتی طی این سالها، نتیجهای جز این نداشت که حالا ۱۰ سال پس از آن زمان، بستر زایندهرود به جای آب روان، محل جاریشدن سیل خروشان مردمی باشد که زندگی زایندهرودشان را فریاد میزنند.
غصه طولانی رودها
غصه زایندهرود، نه قصه امروز و دیروز است، نه قصه یک رود و یک استان؛ اما حالا که قهر آسمان و خشکسالیهای زمین بیشتر شده، درد این غصه هم بیشتر شده و تلختر اینکه، مدیریت ناموفق بحران خشکسالی در کشور ما و اجرای برخی طرحهای متضاد با آن، این درد را افزون کرده است. این داستان تلخ را مرور کنیم تا ببینیم درد امروز اصفهان و برخی دیگر از شهرهایمان چیست:
طرحهای مقطعی برای التیام یک زخم عمیق
همانند سال ۹۰ که رئیس وقت مجلس، وزیر نیرو، استاندار و شهردار اصفهان را برای رسیدگی به مشکل مردم اصفهان پای کار آورد، حالا هم با دستور رئیسجمهور، معاون اول او و وزرای نیرو و جهاد کشاورزی به سرعت برای حل مشکل زایندهرود وارد میدان شدهاند، اما معلوم نیست که این نیز همانند آن، مقطعی خواهد بود یا راهگشا.
سیاست غلط توسعه صنایع آب بر در کویر
یک دهه قبل صنایع فولاد و آهن مستقر در اصفهان به تنهایی حدود ۳۶۰ میلیون مترمکعب از آب زایندهرود (نزدیک به نیمی از کل دبی سالانه این رودخانه) را میبلعیدند و البته طبق اعلام معاون توسعه شرکت فولاد مبارکه، حالا به ۲۰۰ میلیون مترمکعب رسیده و قرار است با تکمیل طرح انتقال آب از خلیجفارس به اصفهان، برداشت آب موردنیاز صنایع از زایندهرود به صفر برسد؛ خبری که امیدوارکننده است، اما شاید بهتر بود قبل از تغییر چهره اصفهان از یک شهر گردشگری به یک شهر صنعتی موردتوجه قرار میگرفت و به جای انتقال اجباری آب، صنایع آببر را در کنار دریا احداث میکردیم نه در مناطق کویری و خشک.
آبیاری کشاورزی، مصرف بالا، راندمان پایین
حدود ۹۲ درصد آب کشور در بخش کشاورزی مصرف میشود، اما طبق اعلام رسمی وزارت جهاد کشاورزی، راندمان این مصرف کمتر از ۵۰ درصد است، حتی پایینتر از راندمان آبیاری کشاورزی در لیبی، عربستان، هند، چین و پاکستان.
الگوی ناموفق کشت
دوسوم مساحت کشورمان را مناطق خشک و نیمهخشک تشکیل میدهند و با تغییرات آب و هوایی سالهای اخیر، حجم این مساحت رو به افزایش است؛ اما دریغ از یک برنامهریزی مناسب برای مواجهه با آن؛ گاه از طرحهایی مانند الگوی کشت سخن میگوییم، اما حتی معاون وزیرنیرو هم اجرای آن را ناموفق اعلام میکند و نتیجهاش میشود، افزایش سطح زیرکشت در استانهای خشک و نیمهخشک.
کمبود حمایت، عدم اعتماد و همراهی مردم با الگوی کشت.
اما ناموفق بودن اجرای الگوی کشت، دلیل مهم دیگری هم دارد و آن، بیاعتمادی مردم است. کشاورزانی که باید نوع کشت خود را تغییر دهند، اگر حمایت دولت و مجلس را نداشته باشند، سخت است که ریسک این کار را بپذیرند و معیشت خود را به خطر بیندازند؛ آن هم برای طرحی که معلوم نیست واقعا چقدر ضمانت اجرایی خواهد داشت.
محمد درویش: باید آماده یک جراحی بزرگ و دردناک باشیم
محمد درویش، فعال و کارشناس مطرح محیط زیست دیروز به خوبی در یادداشتی، درد اصفهان و دیگر شهرهای دارای بحران آب را روایت کرد:
* تابآوری کشور به دلیل عدم توجه به واقعیتهای اکولوژیکی به خطر افتاده و اینک مردم با پوست و خون، آن را درک کردهاند.
* آنهایی که طی چند دهه گذشته اجازه استقرار صنایع آببر و افزایش سطح اراضی کشاورزی در اصفهان را دادند، آنهایی که اجازه ندادند در طول این سالها حتی یک هتل پنج ستاره در اصفهان ساخته شود و اصفهان را از قطب گردشگری ایران و خاورمیانه به قطب صنایع آلاینده بدل ساختند، امروز باید پاسخگو باشند و اعتراف کنند با هر لیتر آبی که به سمت اصفهان منحرف کردند، شش لیتر بارگذاری بیشتر تعریف کرده و فروپاشی را نزدیکتر ساختند.
* مسئولان نباید اجازه دهند به بهانه اشتغال و رونق اقتصادی کوتاهمدت، توانایی زیستن در ایران تقلیل یابد. آنچه غیرقابل معامله و چشمپوشی است، حقابه شرب مردم اصفهان به میزان حدود پانصدمیلیونمتر مکعب در سال است و بعد از آن هم باید حقابه زایندهرود و گاوخونی در اولویت باشد، نه صنعت و کشاورزی.
* با توجه به تشدید روند جهانگرمایی و کاهش ذخیره برف و یخ در سرچشمههای اغلب رودخانههای ایران، باید خود را برای یک جراحی بزرگ و دردناک آماده کنیم. با روند کنونی نهتنها امکان تداوم حیات زایندهرود وجود ندارد که دیر یا زود این سرنوشت تلخ گریبان دیگر رودخانههای وطن را خواهد گرفت.
امروز؛ جلسه ویژه دولت برای زاینده رود
زایندهرود اصفهان که طی روزهای اخیر شاهد اجتماع اعتراضی برخی کشاورزان و گروههای مردمی بود، دیروز به محل حضور چندین هزار نفر از مردم و کشاورزان تبدیل شد تا یکی از بیسابقهترین اجتماعات مردمی در حوزه محیط زیست شکل بگیرد. شعارها و پلاکاردهای حاضران در این اجتماع مردمی به خوبی گویای مطالبهشان بود: «زایندهرود ما کو؟»، «تا زندهرود زنده نشه، کشاورز آروم نمیشه»، «اجرای مصوبات شورای عالی آب» و....
دولت با جدیت در تلاش است
دیروز دولت هم بلافاصله برای ارائه پاسخ به این مطالبه مردم دست به کار شد و با دستور رئیسجمهور، معاون اول او مسئولیت گفتگو با کشاورزان و پای کار آوردن دو وزیر نیرو و جهادکشاورزی را عهدهدار شد. «محمد مخبر» هم از برگزاری جلسهای برای رسیدگی به همین موضوع در روز شنبه (امروز) خبر داد و اظهار امیدواری کرد با پیشنهادها و طرحهایی که وزرای نیرو و جهادکشاورزی در حال تدوین آن هستند، مشکل هر چهار استان اصفهان، چهارمحال و بختیاری، یزد و خوزستان حل و فصل شود. مخبر البته این را هم گفت که «خشکسالی تقریبا همه استانهای کشور را درگیر کرده است؛ رئیسجمهور ظرف یکماه گذشته دوبار شورای عالی آب را برگزار کردند و در همین یک ماه شخصا مشکل زایندهرود را با جدیت دنبال و پیگیری کردهاند».
عذرخواهی وزیر نیرو
علی اکبر محرابیان وزیر نیرو هم بهخاطر مشکلات زایندهرود عذرخواهی کرد و گفت: شرمنده کشاورزان عزیز هستیم که نمیتوانیم آنطور که لازم است برای کشت آنها آب تهیه کنیم؛ از این رو عذرخواهی میکنیم و امیدواریم با فضل و عنایت خداوند در ماههای آینده بتوانیم این کمبودها را جبران کنیم.