سال ۱۴۰۰ بر اساس اطلاعات مرکز ملی پایش و هشدار خشکسالی، خشک‌ترین و کم بارش‌ترین سال در ۵۰ سال اخیر است.

صبح شد: سال ۱۴۰۰ بر اساس اطلاعات مرکز ملی پایش و هشدار خشکسالی، خشک‌ترین و کم بارش‌ترین سال در ۵۰ سال اخیر است. ۵۰ سال؛ البته زمانی است که رویه ثبت و پایش علمی بارش‌ها و نزولات آسمانی رفته‌رفته در ایران گسترش یافته و تا پیش از آن سابقه مستند و مورد اطمینان ثبت شده‌ای از میانگین بارش‌ها در کشور نداریم. چه بسا اگر چنین سابقه‌ای بود، سال ۱۴۰۰ به‌لحاظ خشکسالی و کاهش بارش‌ها و همچنین تداوم و پیوستگی خشکسالی با سال‌های کم باران قبل از آن در چند صد سال اخیر هم مستثنی و ویژه می‌شد. تا پایان شهریور ماه امسال متوسط پرشدگی مخازن سد‌های کل کشور حدود ۴۰ درصد بوده است و در این میان وضعیت ذخیره آب سد زاینده رود از خط قرمز هم عبور کرده است. بر اساس گزارش روابط عمومی سد زاینده رود، تا ۱۵ آبان ماه ۱۴۰۰ کمتر از ۱۲ درصد سد زاینده رود آب داشته و با توجه به حجم پایین بارش‌های بالادست، این بارش‌ها اثری بر ذخیره سد زاینده رود نداشته است. بارش‌های حوضه زاینده رود و سرچشمه‌های کوهرنگ در مقایسه با مناطق شرق و شمال استان اصفهان آنچنان نبوده و موجب افزایش ذخیره سد زاینده رود نشده است.
شرکت آب منطقه‌ای اصفهان هفته گذشته هم اعلام کرد: ذخیره مخزن سد زاینده‌رود به ۱۷۱ میلیون مترمکعب رسیده و ورودی به آن هم ۶ مترمکعب بر ثانیه است.
هرچند بارش‌ها در منطقه کوهرنگ نسبت به‌مدت مشابه سال گذشته، افزایش داشته، اما نسبت به میانگین بلند مدت بارش در منطقه کوهرنگ متأسفانه کمتر از میزان مورد انتظار بوده به‌گونه‌ای که بارندگی‌ها در مجموع ۲۶ میلیمتر بوده است.
آب از سر چشمه خشک است
چهارمحال و بختیاری سرچشمه رودخانه‌های زاینده‌رود، کارون و بخشی از دز است و افزایش یا کاهش بارش‌ها در این استان، استان‌های خوزستان، اصفهان و فلات مرکزی را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد.
چهارمحال و بختیاری در حالی وارد سال آبی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ شده است که با کاهش ۴۰ درصدی بارش‌ها در سال آبی گذشته روبه‌رو بوده و دومین استان کم‌بارش کشور اعلام شده است.
خشکسالی‌های اخیر از سال آبی ۸۵-۸۶ در این استان آغاز شده است و در طول این سال‌ها بین یک هزار و ۲۰۰ تا یک هزار و ۵۰۰ میلیمتر کمبود بارش در استان گزارش شده که معادل نبود هیچ بارشی به‌مدت ۲ سال است.
۹۶.۱ درصد مساحت این استان درگیر خشکسالی است و این موضوع بر افت ذخایر آب زیرزمینی این استان به‌شدت تأثیر گذاشته است.
در این میان منطقه کوهرنگ، مهم‌ترین منبع تغذیه کننده و تأمین آب زاینده رود است. این منطقه که تا چندی پیش به معدن آب ایران شهرت داشت اکنون گرفتار خشکسالی مداوم و پیاپی است. سال آبی ۱۳۹۹ – ۱۴۰۰ در منطقه کوهرنگ با کاهش ۴۰ درصدی بارش‌ها نسبت به میانگین بلند مدت به پایان رسید و پیش‌بینی از وضعیت بارش‌ها در چند ماه آینده هم چشم‌انداز چندان مثبتی ارائه نمی‌دهد. دررخدادی که تاکنون در حافظه شفاهی و ثبتی مردم منطقه کوهرنگ سابقه نداشته است، چشمه و تونل کوهرنگ خشک شده و میزان ورودی آب آن به یک‌سوم رسیده است.
احمد رضا محمدی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب چهارمحال و بختیاری با اشاره به کاهش شدید آبدهی چشمه کوهرنگ این استان، به ایرنا گفته است: اکنون آبدهی چشمه ۴۰۰ لیتر برثانیه است که تمامی آن وارد خط انتقال آب به شهرکرد می‌شود و جریان چشمه به طور کامل خشک شده است.
وی با بیان اینکه چشمه کوهرنگ ۶۰۰ لیتر بر ثانیه کسری آبدهی دارد، می‌گوید: علاوه‌بر ۴۰۰ لیتر بر ثانیه آبدهی این چشمه که پیش از این در مسیر خود جاری می‌شد، ۲۰۰ لیتر بر ثانیه برداشت آب از چشمه که وارد خط انتقال آب می‌شود نیز کاهش یافته است. چشمه‌های بزرگ نظیر مروارید، دیمه، پیرغار، سرآب، برم و سندگان هم به وضعیت مشابه چشمه کوهرنگ گرفتار شده‌اند و همین موضوع برداشت از منابع دیگر از جمله چاه‌ها را تشدید کرده و بر افت سفره‌های آب زیرزمینی تأثیر گذاشته است.
برای آب راه حل کوتاه مدت نداریم
در چند روز اخیر کشاورزان اصفهانی بویژه کشاورزان شرق اصفهان با تجمع در بستر خشک زاینده رود و در کنار پل‌های تاریخی خواجو و سی و سه پل خواستار پرداخت حقابه کشاورزی زاینده رود شده‌اند. معاون اول رئیس جمهوری و وزیر نیرو هم ضمن ابراز همدلی و همدردی با کشاورزان قول داده‌اند که در کوتاه‌ترین زمان این مشکل را بررسی و برای رفع آن اقدام کنند. اما پرسش این است که با توجه به دراز مدت بودن رخداد‌ها و تغییرات اقلیمی در حوزه آب، کوتاه‌ترین و سریع‌ترین راه برای حل مشکلات تأمین آب کشاورزی چه می‌تواند باشد؟ حسین پورآقایی، کارشناس و پژوهشگر آب در گفتگو با «ایران» می‌گوید: «وقتی که ذخایر سد‌ها از میزان نرمال پایین‌تر بوده و به وضعیت بحرانی رسیده باشد، نمی‌توان بسرعت در خواست‌ها و تقاضا‌ها برای تأمین نیاز‌های آبی را پاسخ داد. ذخایر سد‌ها شامل چند بخش است که به نسبت نیاز‌های هر منطقه تقسیم‌بندی می‌شود؛ این نیاز‌ها شامل حقابه آب شرب شهری و روستایی، حقابه کشاورزی، حقابه محیط زیستی، حقابه صنعتی و ذخایر استراتژیک است. وقتی میزان ورودی سد‌ها کمتر از میزان خروجی باشد و همچنین پایش‌های هواشناسی چشم‌انداز خوبی از بارش‌های آینده نشان ندهد، مدیریت اندک ذخیره موجود در سد‌ها بسیار حساس و دشوار است و مدیران ناچارند تصمیمات سختی در این زمینه بگیرند. راه حل کوتاه مدت برای حل مشکلات کشاورزان ممکن است پرداخت و جبران خسارت‌های کشاورزانی باشد که از خشکسالی آسیب دیده‌اند. اما برای انتخاب گزینه رها‌سازی ذخایر سد‌ها باید جوانب مختلفی را در نظر گرفت.»
وی می‌افزاید: متأسفانه اثرات خشکسالی طولانی مدت با نتایج حکمرانی و مدیریت نامطلوب در بخش آب یکدیگر را تقویت کرده‌اند و نتیجه چیزی است که می‌بینیم. اگر ما کل استان‌هایی را که در حوضه آبی زاگرس قرار دارند به‌عنوان یک کل بهم پیوسته و نه جدا از هم در نظر بگیریم حتی تسریع پروژه‌هایی، چون پروژه انتقال آب بهشت آباد هم نمی‌تواند کمکی به حل مشکل کند. این پروژه آب را از چهار محال و بختیاری به اصفهان و یزد می‌برد، اما سهم خوزستان چه می‌شود؟ شاید در کوتاه مدت بتوان با پرداخت و جبران خسارات کشاورزان زحمتکش و شریف شرق اصفهان بار سختی‌ها و خسارات این قشر را کم کرد، اما در دراز مدت ترسیم و اجرای بی‌کم و کاست برنامه سازگاری با خشکسالی ضروری است. در این برنامه اصلاح فناوری تولید کارخانه‌های پرآب بر در اصفهان و به صد‌درصد رساندن باز چرخانی و تصفیه فاضلاب و پساب‌های شهری و صنعتی برای مصارف صنعتی، تغییر الگوی کشت و گسترش کشت گلخانه‌ای، جلوگیری از بار‌گذاری اضافه بر ظرفیت حوضه‌های آبی، تدوین مقررات سختگیرانه برای برداشت کنندگان غیر مجاز از حوضه آبریز زاینده رود و همچنین جلوگیری از حفر چاه‌های غیر مجاز و پر کردن آنها، صرفه‌جویی آب شرب و اصلاح الگوی مصرف ضروری است.

انتهای پیام/