جزئیات فرونشست در كشور

به دنبال هشدارهايي كه از دو سال قبل درباره جدي شدن خطر فرو نشست در 18 استان كشور و تبعات خشكسالي و كاهش شديد عمق آب‌هاي زيرزميني مطرح بود، طي روزهاي گذشته، گزارش‌هايي درباره مشاهدات ميداني و توضيح كارشناسان نشان داد كه فرونشست زمين به سطح خانه‌ها و كف خيابان‌ها و بناهاي تاريخي در سه استان اصفهان، گلستان و آذربايجان غربي رسيده است. در گزارشي كه هفته گذشته پايگاه اطلاع‌رساني «عصر ايران» منتشر كرد، مشاهدات ميداني خبرنگار حكايت از آن داشت كه در فروردين‌ماه امسال، در چهار نقطه اصلي شهر اصفهان فرونشست زمين در خيابان‌هاي شهر اصفهان رخ داده علاوه بر آنكه ترك‌هايي هم در برخي خانه‌ها و بناهاي تاريخي شهر مشاهده شده است. مسوولان استاني البته علت اصلي فرونشست و ترك‌هاي ايجادشده را شكسته شدن لوله‌هاي آب و فاضلاب عنوان كرده بودند اما خبرنگار عصر ايران در گزارش مصوري از ترك‌هاي ايجادشده در برخي خانه‌ها و بناهاي تاريخي شهر اصفهان نوشت: «ريختگي خيابان آمادگاه در نوروز امسال و خيابان آپادانا و حكيم نظامي در دو هفته گذشته زنگ خطر را در اين شهر به صدا درآورده است. در حبيب‌آباد و دولت‌آباد، خانه‌ها و ديوارها ترك خورده‌اند و تعمير چند باره آنها هم فايده‌اي ندارد. بعضي آثار تاريخي اصفهان مانند مدرسه امام صادق در خيابان چهارباغ عباسي و بخش‌هايي از ميدان نقش جهان هم ترك‌هاي فرونشستي را تجربه كرده‌اند.» طبق گزارشي كه فروردين‌ماه امسال در خبرگزاري ايلنا منتشر شد، فرونشست در شهر اصفهان، محصول فصلي شدن جريان زاينده‌رود و به دنبال آن، خالي شدن آبخوان و سفره‌هاي آب زير‌زميني بوده است. چند ماه قبل، تجمع گسترده‌اي در شهر اصفهان در اعتراض به قطع جريان آب زاينده‌رود شكل گرفت و طي دو هفته آغازين امسال هم، بار ديگر كشاورزان زاينده‌رود در اعتراض به عواقب تامين نشدن حقابه اصفهان، مقابل استانداري اصفهان تجمع كردند اما به نظر مي‌رسد مشكل فرونشست زمين در اين استان حالا به يك خطر جدي تبديل شده است. رضا اسلامي؛ مدير زمين‌شناسي استان اصفهان، هفته گذشته به خبرنگار ايلنا گفت كه راهكار مقابله با فرونشست در اصفهان، ورود آب به آبخوان به معناي برقراري جريان دايمي زاينده‌رود، بدون برداشت آب در بالادست و بدون قطع شدن جريان آب است و چنين راهكاري البته نياز به دستور و عزم ملي دارد.

طبق اعلام كارشناسان استاني، رقم فرونشست در دشت اصفهان به 15 سانتي‌متر رسيده در حالي كه طبق استاندارد جهاني، فرونشست 4 ميلي‌متر به منزله «بحران» است.
اسلامي در صحبت‌هاي خود تاكيد كرده كه به دنبال 4 بار فرونشست طي 20 روز آغازين امسال در شهر اصفهان، تردد شهري و سيستم حمل‌ونقل عمومي مختل شده و معلوم نيست تا چه زماني، زندگي در اين استان به دليل تشديد خطر فرونشست زمين غيرممكن خواهد شد.
در حالي كه به دنبال اين هشدارها، اعلام شد كه شهر موزه اصفهان، در رتبه اول فرونشست در كشور قرار گرفته، سكوت استاندار اصفهان طي روزهاي گذشته به يك علامت سوال براي فعالان و كارشناسان محيط زيست و زمين‌شناسي تبديل شده به خصوص كه مسوولان استاني در مواجهه با 4 بار فرونشست زمين در نقاط مختلف شهر اصفهان، گفته‌اند اين اتفاق ناشي از خرابي و تركيدگي لوله‌هاي فاضلاب شهري بوده است. ظرف روزهاي اخير، مسوولان استان گلستان هم اخبار مشابهي درباره تشديد فرونشست در اين استان شمالي كشور داشتند و مديركل منابع طبيعي و آبخيزداري استان گلستان خبر داد كه عمق فرونشست در برخي نقاط استان و از جمله شهرستان‌هاي بندر تركمن، سرخنكلاته و جلين، به 30 سانتي‌متر رسيده است. عبدالرحيم لطفي در گفت‌وگو با ايلنا، اين عمق فرونشست را براي زيرساخت‌هاي استان و از جمله مناطق مسكوني و راه‌هاي درون‌شهري و مواصلاتي خطرناك ارزيابي كرد علاوه بر آنكه به دنبال اين هشدار، سرپرست معاونت هماهنگي امور عمراني استانداري گلستان در اشاره به جزييات نقشه‌هاي هوايي اعلام كرد كه ميزان فرونشست زمين در استان گلستان، بيش ازحد مجاز كشوري است در حالي كه بيشترين فرونشست زمين و خطرات احتمالي آن درمناطق شمالي استان اتفاق افتاده و به گفته محمد‌رضا سيدالنگي، اگرچه تخليه آب‌هاي زيرزميني و تغيير اقليم آب و هوايي مي‌تواند از جمله دلايل فرونشست باشد اما در استان گلستان، دليل اصلي، خشكسالي‌هاي اخير است. خطر تاثيرات خشكسالي در تمام استان‌ها در حال تشديد است چنانكه ديروز مدير پژوهشكده مطالعات و تحقيقات منابع آب، از كسري بزرگ در مخازن آب زيرزميني كشور خبر داد و اعلام كرد كه اين كسري، سال به سال هم به ويژه در مناطق مركزي، خشك و نيمه خشك بيشتر مي‌شود. در حالي كه كاهش منابع آب زيرزميني يكي از دلايل موثر در بروز و افزايش فرونشست زمين در مناطق خشك كشور است، اشكان فرخ‌نيا در گفت‌وگو با ايلنا، درباره وضعيت منابع آب در سال جاري گفت: «بارش‌ها از ابتداي سال آبي جاري (ابتداي مهر 1400 تاكنون) حدود 20 تا 25 درصد نسبت به متوسط بلندمدت كاهش يافته كه منجر به تشديد خشكسالي شده است‌. سال گذشته در همين زمان 60 درصد مخازن سدهاي كشور پر بود اما اكنون فقط 50 درصد پر هستند، درواقع تامين آب از منابع سطحي قطعا نسبت به پارسال كاهش خواهد داشت.» در حالي كه وضعيت منابع آب‌هاي زيرزميني در استان تهران هم از نگراني‌هاي جدي مسوولان استاني طي ماه‌هاي اخير بوده، ديروز عضو كميسيون عمران و حمل‌ونقل شوراي شهر تهران درباره سرانجام ارسال لايحه‌اي در زمينه فرونشست زمين از طريق شوراي عالي استان‌ها به مجلس، ضمن تاكيد بر اينكه يكي از دلايل فرونشست، استفاده بيش از حد از منابع آب زيرزميني است، به خبرنگار ايلنا گفت كه تمامي اطلاعات در زمينه فرونشست، از سازمان نقشه‌برداري گرفته تا وزارت نيرو، آب و فاضلاب و كشاورزي در حال گردآوري است و يك پايش ملي و كشوري در دست انجام است تا با اتخاذ ضوابط، راهكارهاي جلوگيري از فرونشست مشخص شود. مسوولان استان آذربايجان غربي هم ظرف روزهاي گذشته نگراني‌هاي مشابه داشته‌اند چرا كه طبق گزارش‌هاي استاني، برداشت بيش از حد مجاز از منابع آب زيرزميني، ضخامت لايه رسوبي و رسوبات سه دشت پهناور آذربايجان غربي، استان را در معرض فرونشست زمين قرار داده است. ايلنا گزارش داده كه در حال حاضر سه دشت پهناور اروميه، خوي و سلماس در آذربايجان غربي با خطر فرونشست زمين مواجهند چون طبق اعلام شركت آب منطقه‌اي آذربايجان غربي، هرسال ۳۲ ميليون مترمكعب كسري آبخوان و اضافه‌برداشت از چاه‌هاي مجاز و غيرمجاز در استان اتفاق مي‌افتد كه اين امر خطر فرونشست زمين را تشديد مي‌كند. طبق اعلام مديركل منابع طبيعي استان، در حال حاضر، استان آذربايجان غربي با فرونشست 8 الي 9 سانتي‌متري مواجه است كه وضعيت استان را در مرحله بحران قرار داده است.
از سال 1398 و به دنبال انتشار نتايج تحقيقات مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي، معلوم شد كه خطر فرونشست در 18 استان كشور جدي و به وضعيت بحران رسيده است.
در حالي كه بنا به هشدار كارگروه ملي مخاطرات طبيعي، حدود ۲۰ ميليون نفر از جمعيت شهري، در زون‌هاي فرونشستي ساكن هستند، در بيش از ۶۰۰ دشت در گستره كشور، فرونشست زمين در حال رخ دادن است و شرايط تعدادي از آنها به حالت فوق بحراني رسيده به‌طوري كه در بعضي از اين مناطق، ممنوعيت حفر چاه اعمال شده و در برخي از دشت‌ها هم فقط براي تامين آب شرب مجوز حفر داده مي‌شود.
طبق اين هشدار، علت اين پديده كاهش سطح آب زيرزميني است به اين معنا كه سطح آب درون زمين پايين آمده و حالتي كششي به پايين سطح زمين ايجاد مي‌شود.
پاييز 1398، چند مقام مسوول از سازمان نقشه‌برداري كشور، مركز زلزله‌شناسي مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي در تشريح وضعيت فرونشست در استان‌ها و دشت كشور اعلام كردند: «سالانه حدود ۱۸ تا ۲۵ سانتي‌متر فرونشست در سطح كشور در حال رخ دادن است كه حداقل 5 برابر استاندارد جهاني است. بيشترين نرخ فرونشست در استان تهران، مربوط به جنوب و جنوب غرب، جنوب شرق به‌ويژه در مناطق ورامين و قرچك است و پديده فرونشست در تهران در حال گسترش است، به گونه‌اي كه از سوي بزرگراه آزادگان، فرونشست به داخل شهر تهران نفوذ كرده و مناطق ۱۷، ۱۸، ۱۹ و ۲۰ تهران تحت‌تاثير فرونشست قرار دارند و چيزي نمانده كه فرونشست به ميدان آزادي نفوذ كند. نرخ فرونشست در تهران ۱۸۰ ميلي‌متر، شهريار 310 ميلي‌متر و ورامين ۲۰۰ ميلي‌متر در سال است. مراكز جمعيتي نظير كهريزك و شورآباد در زون فرونشست جنوب و جنوب غرب تهران قرار دارند، در اراضي جنوب ورامين و در حوالي روستاي معين‌آباد در حالي با پديده فرونشست مواجهيم كه خطوط راه‌آهن و سه خط بزرگ فشار قوي در اين منطقه در معرض مخاطرات اين رخداد قرار دارند. پديده فرونشست زمين در پنج دشت بحراني استان خراسان رضوي ادامه دارد چنانكه طبق مطالعات انجام شده از 2718 كيلومتر مربع مساحت دشت مشهد، حدود ۱۰۰ كيلومتر مربع در محدوده فرونشست قرار دارد، در حال حاضر دشت بردسكن از نظر وجود عوارض سطحي شامل درز و شكاف‌هاي ايجادشده در مناطق مسكوني و دشت نيشابور از نظر نرخ بالاي فرونشست زمين، در ميان پنج دشت بحراني استان، در بحراني‌ترين حالت قرار دارند. نرخ فرونشست در زرند كرمان ۱۲۷ ميلي‌متر در سال و سيرجان ۱۱۲ ميلي‌متر در سال است.»

جزئیات زيان يك ميليارد دلاري ایران

ايران، ابتداي جاده سالمندي ايستاده

افزایش آمار دانش آموزان بازداشتی؟!

بررسی لایحه عفاف و حجاب

جزئیات فرونشست در كشور