امیرعبداللهیان: واقع‌بینی و اجتناب از اتخاذ مواضع غیرسازنده، بهویژه ازسوی آمریکا، مسیر دستیابی به توافق را هموار می‌کند.
حدود 5 روز مذاکره در وین بر سر متن پیشنهادی اتحادیه اروپا درحالی به پایان رسید که به‌نظر میرسد طرف‌های مقابل قصد دارند این پیش‌نویس پیشنهادی را بهعنوان «متن نهایی» القا کرده و بهنوعی «سوت پایان مذاکرات» را بهصدا درآورند؛ این درحالی است که آنگونه که از شواهد امر برمیآید، هنوز برای سخن گفتن از دستیابی به متن نهایی زود است.
بهگزارش همشهری، طرح موضوع ارائه «متن نهایی» به طرف‌های مذاکره ازسوی هماهنگ‌کننده گفتوگوها در شرایطی انجام شده است که بنا به اذعان منابع مطلع، هنوز مسائل باقی‌مانده، ازجمله موضوعهای مطرح در آژانس، بهطورکامل حل نشده و به‌نظر میرسد فضاسازیهای سیاسی - رسانهای درباره پایان مذاکرات بیشتر باهدف تحت فشار قرار دادن طرف ایرانی طرح می‌شود.
در شرایطی که مقام‌های غربی معتقدند رایزنی برسر مسائل فنی که در متن نهایی توزیع‌شده ازسوی جوزپ بورل باز بودند به پایان رسیدهاست، برخی منابع خبری مدعی شدند پیش‌نویس نهایی که روی میز قرار دارد، به مشخص کردن گام‌هایی می‌پردازد که ایران و آمریکا باید برای ازسرگیری اجرای کامل برجام بردارند.
دراین میان اما به‌نظر میرسد اخباری که پساز پایان گفتوگوها در وین و ازسوی طرف‌های غربی منتشر می‌شود، بهصورت ویژهای بر «نهایی و غیرقابل مذاکره» بودن متن پیشنهادی اتحادیه اروپا تأکید دارد؛ خطی سیاسی - رسانهای که میکوشد این ادعا که پیش‌نویس ارائه شده «مبنای تصمیم‌گیری» طرف‌های گفتوگوست را برجستهتر کند.
نکته اینجاست که آنچه بهعنوان متن نهایی ازسوی طرف غربی در رسانه‌ها مطرح شده، چند پیشنهاد انریکه مورا، بهعنوان هماهنگ‌کننده مذاکرات است که به طرف‌های حاضر در مذاکرات ارائه شده و تحت هیچ شرایطی نمی‌توان آن را متن نهایی و غیرقابل مذاکره تلقی کرد.
«توافق نهایی» از نگاه ایران
برهمین اساس هم بود که وزیر امورخارجه کشورمان پساز پایان مذاکرات اخیر در وین، در گفت‌وگو با مسئول سیاستخارجی اتحادیه اروپا بار دیگر تأکید کرد که توافق نهایی باید تأمین‌کننده حقوق ایران باشد و رفع پایدار تحریم‌ها را تضمین کند؛ موضوعی که نشان می‌دهد فضاسازیها تأثیری بر اراده ایران برای دستیابی به توافقی مثبت و پایدار ندارد.
حسین امیرعبداللهیان در تماس تلفنی با بورل با تأکید بر اینکه هیأت مذاکره‌کننده ایرانی با اراده و جدیت، برای دستیابی به توافق در وین حضور یافت و ایده‌های سازنده‌ای را برای حل و فصل موضوعهای باقی‌مانده ارائه داد، گفت: دیدگاه‌ها و ملاحظات جمهوری اسلامی درباره ایده‌های ارائه‌شده از سوی انریکه مورا به وی منتقل شده و انتظار می‌رود همه طرف‌ها برای دستیابی به متن نهایی توافق از خود اراده و جدیت نشان دهند.
وی همچنین ابراز امیدواری کرد که با واقع‌بینی و اجتناب از اتخاذ مواضع غیرسازنده، بهویژه ازسوی آمریکا، مسیر دستیابی به توافق هموار شود.
مسئول سیاستخارجی اتحادیه اروپا نیز دراین گفت‌وگو ضمن ارائه ارزیابی مثبت از این مرحله از مذاکرات، گفت که معتقد است در دور اخیر مذاکرات وین، «پیشرفت نسبی» بهدست آمده است؛ «ارزیابی من از این مرحله مذاکرات مثبت است. ما بهعنوان هماهنگ‌کننده به تلاشهای خود برای نزدیکتر کردن دیدگاه‌ها تا رسیدن به نتیجه خوب برای همه طرف‌ها ادامه میدهیم».
واکنش چین و روسیه به فرافکنیها
در چنین شرایطی نماینده دائم چین در وین نیز از آمریکا خواست تا تصمیمهای سیاسی فوری برای کمک به دستیابی به توافق زودهنگام در مذاکرات هسته‌ای ایران اتخاذ کند. «وانگ کان» در توییتی تأکید کرد که «ازسرگیری مذاکرات وین نشان می‌دهد پل زدن بر اختلافها از طریق گفت‌وگو و مذاکره تنها راه‌حل موضوع هسته‌ای ایران است».
ازسوی دیگر مذاکره‌کننده ارشد روسیه در مذاکرات وین نیز در صفحه توییترش با بیان اینکه هنوز همه دلایل برای احیای توافق هسته‌ای وجود دارد، به اظهارات اخیر هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا در مذاکرات وین دراین باره، واکنش نشان داد و نوشت:«در حقیقت منظورم این است که با احترام به همه طرفین توافق هسته‌ای و در وهله اول ایران، همه دلایل برای احیای برجام وجود دارد. مثل همیشه دشواری‌ها در جزئیات است.»
میخائیل اولیانوف همچنین در پیام دیگری در واکنش به اظهارات اخیر بورل نوشت: «این کلمات اتمام حجت به‌نظر نمی‌آیند. تصمیم‌گیری‌ها در پایتخت‌های طرفین برجام[توافق هسته‌ای] گرفته می‌شود. آنها تصمیم می‌گیرند. واکنش اولیانوف به اظهارات بورل درپی این مطرح می‌شود که مسئول سیاستخارجی اتحادیه اروپا در صفحه توییترش نوشته بود: «برسر هر آنچه می‌توانست مذاکره انجام گیرد، مذاکره شد و حال در متن نهایی قرار دارد. با این حال پشت هر مشکل فنی یا پاراگرافی، یک تصمیم سیاسی قرار دارد که پایتخت‌ها باید درخصوص آنها تصمیم‌گیری کنند. اگر این پاسخ‌ها مثبت باشند، آن وقت می‌توانیم توافق را امضا کنیم.»
زمانی برای تصمیم‌گیری آمریکا
همه اینها درحالی است که در آغاز دور اخیر گفتوگوها، مواضع و دیدگاه‌های اصولی جمهوری اسلامی درباره موضوعهای مورد اختلاف، ازجمله رفع پایدار تحریم، ارائه تضمین‌های لازم درخصوص رفع تحریم‌ها و مسائل مورد ادعای آژانس به هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا ارائه شد و مورا نیز برخی پیشنهادهای خود را در زمینه موضوعهای اختلافی ارائه کردهاست.
درچنین شرایطی، بهگفته برخی منابع مطلع، هیأت مذاکره‌کننده ایران نقطه نظرات خود درباره پیشنهادهای اخیر مورا را بهصورت شفاهی به وی منتقل کرده و همچنان ارتباط با هماهنگ‌کننده مذاکرات ادامه مییابد و قرار است ایران مواضع تفصیلی خود را بهصورت مکتوب به مورا ارائه کند.
مذاکرهکنندگان کشورمان همواره براین نکته تأکید کردهاند که تأمین منافع ملی خط قرمز مذاکرات است و تأمین این منافع و همچنین تضمین اجرای پایدار تعهدهای طرف مقابل و جلوگیری از تکرار رفتارهای غیرقانونی، بهویژه ازسوی آمریکا دغدغه جدی تیم مذاکره‌کننده بهشمار می‌رود. با توجه به این موضوع اگرچه اذعان می‌شود پیشرفتهایی در جریان مذاکرات بهدست آمدهاست، اما ادامه فضاسازیها با کلیدواژه «متن نهایی» و «پایان مذاکرات» نمی‌تواند بر رویکردهای اصولی جمهوریاسلامی در گفتوگوهای برجامی تأثیر بگذارد؛ آنچه مسلم است، اینکه اکنون نوبت طرف‌های غربی است که اعتماد جمهوریاسلامی را جلب کنند و نشان دهند که برای بازگشت به تعهدات برجامی خود عزم جدی دارند.
زمان برای اعلام «کفایت مذاکرات» فرا رسیدهاست؟
یک کارشناس ارشد مسائل بینالملل درباره اعلام هماهنگ‌کننده مذاکرات مبنی براینکه متن پیشنهادی اتحادیه اروپا، متن نهایی خواهد بود، به همشهری گفت: موضوع اصلی این است که متنی که ازسوی اتحادیه اروپا به طرفین مذاکرات داده شده، باید ازسوی آنها مورد بررسی قرار گیرد. طرفین گفت‌وگو هستند که باید نظرشان را درباره متن اعلام کنند. اکنون به‌نظر میرسد تنها آمریکا متن پیشنهادی را پذیرفته. بنابراین اعلام کفایت مذاکرات فعلا موضع هماهنگ‌کننده است.
کورش احمدی افزود: انریکه مورا، بهعنوان هماهنگ‌کننده مذاکرات معتقد است که گفتوگوها برای رفع مسائل باقی مانده به حد کافی انجام شده و اکنون زمان تصمیم‌گیری فرا رسیدهاست. برهمین اساس هم بود که وی در واقع اذعان داشته فضایی برای مذاکره بیشتر وجود ندارد و در واقع «کفایت مذاکرات» را اعلام کردهاست. وی ادامه داد: برداشت اتحادیه اروپا این است که براساس بحثهای طرفین و خواستها و مطالبات مطرح، متنی تهیه کردهاست که چانهزنی درباره آن بیشتر از این ممکن نیست. دراین میان باید اشاره کرد که این موضوع برداشت اتحادیه اروپاست و ایران می‌تواند متن پیشنهادی را بپذیرد یا اینکه آن را تأمین‌کننده منافع کشور تشخیص ندهد.
دیپلمات پیشین کشورمان عنوان کرد: با توجه به اینکه هماهنگ‌کننده گفتوگوها بهنوعی کفایت مذاکرات را اعلام کرده، درصورت عدم‌پذیرش متن پیشنهادی ازسوی ایران، مذاکرهکنندگان کشورمان باید ایده‌های جدیدی مطرح کنند که مذاکره را توجیهپذیر کند. احمدی افزود: اتحادیه اروپا صریحا و آمریکا تلویحا اعلام کردهاند که ازنظر آنها مذاکرات کافی است، در چنین شرایطی اگر مذاکرهکنندگان کشورمان به این نتیجه برسند که هنوز جا برای گفت‌وگو وجود دارد و متن پیشنهادی مطالبات ایران را در سطح مطلوبی برآورده نمی‌کند، با طرح ایده‌های جدیدی می‌توان ادامه مذاکرات را توجیهپذیر کرد و به گفتوگوها برای رسیدن به توافق مثبت ادامه داد. وی با بیان اینکه این ایران است که باید درباره قبول یا رد متن پیشنهادی اتحادیه اروپا تصمیم بگیرد، تصریح کرد: اعلام کفایت مذاکرات قاعدهای است که در سطح بینالملل وجود دارد. هرگاه که طرف‌ها به مقطعی میرسند که احساس میکنند بهقدر کافی گفت‌وگو انجام شده و زمان تصمیم‌گیری فرا رسیدهاست، کفایت مذاکرات را اعلام میکنند. این بدان معناست که عبارات و جملات به اندازه کافی چکشکاری شدهاست. درچنین شرایطی اما طرف ایرانی با توجه به تاکتیکهایی که دارد، می‌تواند ایده‌هایی را مطرح کند که فضا را برای ادامه مذاکرات باز بگذارد.
