در روزهای اخیر ادعا شده است که اینترنت ماهواره ای در ایران قابل دسترسی است، چرا این ادعا هنوز قابل اعتنا نیست و برای داشتن اینترنت ماهواره ای چه تجهیزاتی لازم است؟
رعیت نواز- در روزهای اخیر دسترسی به برخی سایت ها و اپلیکیشن های خارجی از جمله اینستاگرام و واتس اپ با مشکلاتی همراه بوده و به گفته برخی حتی با فیلترشکن هم نمی توان به این اپلیکیشن ها دسترسی پیدا کرد. همین موضوع به شایعه حضور اینترنت ماهواره ای در کشورمان بیشتر دامن زده است. البته شروع شایعات راه اندازی اینترنت ماهواره ای در ایران بعد از توئیت ایلان ماسک در خصوص معافیت از تحریم‌ها برای ارائه خدمات اینترنت ماهواره ای در ایران و واکنش وزارت خارجه آمریکا شکل گرفت. با این حال با توجه به تجربه استارلینک در مجهز کردن اوکراین به اینترنت ماهواره ای سوالی که وجود دارد این است که اینترنت ماهواره‌ای کی به ایران می‌رسد و آیا برای استفاده از آن باید منتظر واردات تجهیزات بود یا بدون آن هم دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای مقدور است؟ در این گزارش ضمن پاسخ به این سوال ها درباره سوء استفاده هایی که از این شایعات صورت گرفته، نوشته ایم.
استارلینک چیست؟
استارلینک نام شبکه‌‌‌ای از حدود سه هزار ماهواره کوچک است که همین حالا در مدار پایینی زمین قرار دارند. بر اساس مجوز اتحادیه جهانی مخابرات، استارلینک می‌تواند تا ۱۲ هزار ماهواره کوچک به مدار زمین بفرستد. ماهواره‌های کوچک، شباهتی به ماهواره‌های معمولی ندارند و در واقع جعبه‌هایی کوچک برای دریافت و ارسال امواج ماهواره‌ای هستند. هدف پروژه استارلینک این است که در نهایت سراسر کره زمین را پوشش بدهد. دولت آمریکا نیز با صرف هزینه‌ای حدود یک میلیارد دلار در توسعه این پروژه بلندپروازانه مشارکت دارد. یکی از نخستین فواید استارلینک برای کشور آمریکا این بوده که هم‌اکنون در سراسر این کشور – حتی در دور افتاده‌ترین مناطق روستایی –دسترسی به اینترنت ممکن شده است. یعنی حتی در جاهایی که شاید به دلایل مختلف شرکت‌های مخابراتی، اینترنت پرسرعت ارائه نمی‌کنند، شهروندان می‌توانند با پرداخت هزینه‌های استارلینک به اینترنت وصل شوند. استارلینک در گام دوم به ارائه خدمات اینترنتی به کشورهای دیگر روی آورد تا از طریق افزایش مشتری، درآمدزایی بیشتری داشته باشد و به سطح سودآوری برسد. به همین دلیل در گام بعدی، حدود ۴۰ کشور جهان – عمدتا کشورهای اروپایی و بخش‌های پرجمعیت استرالیا – نیز تحت پوشش استارلینک قرار گرفتند.
اینترنت چگونه به اوکراین رسید؟
هنگامی که ایستگاه‌های اینترنت در اوکراین آسیب دیدند دسترسی مردم به شبکه اینترنت قطع شد. ایلان ماسک، اینترنت استارلینک را به این کشور پیشنهاد کرد و روز ۳۱ مارس یعنی ۳۹ روز بعد از شروع جنگ، تجهیزات استارلینک در شهر ایرپین نصب و این شهر مجدد به اینترنت وصل شد. اما این جنگ نبود که استارلینک را به اوکراین آورد بلکه قابلیت این سرویس برای بهبود ارتباط در کشوری با مناطق روستایی وسیع بود. به نقل از wired، وزارت تحول دیجیتال اوکراین چند ماه پیش از آغاز جنگ با اسپیس ایکس تماس گرفته بود. مدیران اجرایی استارلینک با میخایلو فدوروف، وزیر امور دیجیتال اوکراین، درباره فعال کردن این سرویس در اواخر ماه فوریه صحبت کرده بودند و پیش از این استارلینک از این کشور برای ارائه اینترنت ماهواره ای مجوز گرفته بود.
تجهیزات لازم و هزینه های اینترنت ماهواره ای
هم اکنون در کشورهایی که اینترنت استارلینک عرضه می‌شود، شهروندان باید ابتدا «ترمینال استارلینک» را بخرند و نصب کنند و بعد ماهانه هزینه‌ای برای دریافت اینترنت بپردازند. «ترمینال» در واقع یک دیش است و یک جعبه دریافت کننده اینترنت که با سیم به دیش وصل می‌شود و سپس نقش مودم را بازی خواهد کرد. هزینه خرید «ترمینال استارلینک» براساس آن چه در سایت این شرکت آمده 500 دلار است (حدود 15 میلیون تومان) هزینه اشتراک ماهانه اینترنت هم هر چند در کشورهای مختلف متفاوت است اما به طور متوسط ماهانه 100 دلار (حدود سه میلیون تومان) باید به این شرکت پرداخت کرد. این هزینه‌ها به شکل قابل ملاحظه‌ای از اینترنت موجود در کشورها بالاتر است. پس یادتان باشد که با نصب اپلیکیشن روی گوشی نمی توان به اینترنت ماهواره ای دسترسی پیدا کرد بلکه باید تجهیزات آن خریداری شود.
آیا استارلینک به ایران رسیده؟
در روزهای اخیر تصویری از نقشه کشورمان دست به دست می شود که روی آن نقاط قرمز و سفیدی دیده می شود که ادعا شده است نقاط سفید ماهواره‌هایی است که در هر لحظه بالای سر ایران حضور دارند و نقاط قرمز مکان نصب گیرنده‌های زمینی است که اطلاعات را از ماهواره می گیرد و به شبکه جهانی منتقل می‌کند این در حالی است که این ادعا کاملا نادرست است. به گزارش فکت نامه که به بررسی درستی موضوعات مطرح شده در شبکه های اجتماعی می پردازد؛ این وبسایت هیچ ربطی به شرکت استارلینک ندارد و وبسایت مستقلی برای رصد ماهواره‌های استارلینک، وان وب و GPS است. نقاط براساس خوداظهاری پر می‌شوند و همه کاربران می‌توانند با کلیک روی آیکن «+» در پایین سمت راست و کلیک روی Join the map مکان خود را روی نقشه اعلام کنند. شاید برخی گمان کنند می توانند با قاچاق تجهیزات اینترنت ماهواره ای به کشور به اینترنت ماهواره ای دست پیدا کنند اما این موضوع هم به همین سادگی ها نیست. محمد جواد آذری جهرمی، وزیر پیشین ارتباطات هم در توئیتی نوشته: « مواضع وزارت خارجه آمریکا درباره استارلینک بیشتر به یک «نمایش» شبیه است. اگر عزمی بر رفع مشکلات مردم ایران دارند، بهتر است به جای این اقدامات نمایشی، تحریم IPهای ایران در بسیاری از سرویس دهندگان را رفع کنند. تحریم‌هایی که حتی مانع درج نام ایران در یک سری از پلتفرم‌ها شده است و حتی گیمرهای ایرانی را از یک بازی آنلاین ساده هم محروم کرده ؛ تحریم‌هایی که کسب و کارهای جوانان ایرانی در اینترنت را دچار سختی کرده است».
استارلینک کی به ایران می آید؟
وقتی دولت آمریکا اعلام کرد که شرکت های فناوری ارائه خدمات اینترنتی از تحریم‌ها معاف می‌شوند، ایلان ماسک در یک توئیت کوتاه در واکنش به وزیر خارجه آمریکا نوشت: «استارلینک فعال می‌شود.» اما آیا استارلینک به همین راحتی و زودی به ایران می آید؟ برای پاسخ به این سوال برخی مدعی می شوند همان طور که ایلان ماسک 48 ساعته تجهیزات اینترنت ماهواره ای را برای این کشور ارسال کرد و دسترسی آن ها به اینترنت برقرار شد این اتفاق برای ایران هم خواهد افتاد اما حتی اگر تجهیزات و اشتراک ماهانه هم به صورت رایگان از سوی استارلینک برای کشورمان در نظر گرفته شود همچنان ارائه اینترنت ماهواره ای با مشکلاتی رو به رو خواهد بود. جدای از تحریم های آمریکا که حالا با توئیت وزیر خارجه برداشته شده اما اجازه ایران هم برای ارائه این خدمات لازم است. پیش از این ایلان ماسک گفته بود استارلینک را فقط با اجازه حکومت ها و برای استفاده صلح‌آمیز اینترنت ارائه می دهد. البته به گزارش همشهری آنلاین، طبق کنوانسیون‌های بین‌المللی و در حوزه کنوانسیون‌های مخابراتی، فضای فرکانسی کشور و چنین خدمات مخابراتی باید تابعی از مقررات رگولاتوری آن کشور باشد. همچنین سازمانی به نام «اتحادیه جهانی مخابرات» تاسیس شده که زیرمجموعه سازمان ملل متحد است و قواعد مخابراتی در آن پیش بینی شده است. درباره ارائه اینترنت ماهواره ای به اوکراین هم همان طور که پیش از این گفتیم در اوکراین قبل از جنگ استارلینک اقدام به دریافت مجوزهای لازم از این کشور برای ارائه اینترنت کرده بود.
چرا نمی‌توان روی ورود اینترنت ماهواره‌ای به ایران حساب باز کرد؟
احتمالا مهم‌ترین مانعی که بر سر راه ورود اینترنت ماهواره‌ای به ایران قرارگرفته، قوانین بین‌المللی است. قوانین موجود در اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU) که سازمانی بین‌المللی و وابسته به سازمان ملل متحد است، می‌گویند اپراتورهای ماهواره‌ای، ملزم به فعالیت طبق معاهدات بین‌المللی در حوزه فضایی هستند و باید قوانین و مقررات ملی کشورها را برای حفظ استقلال و حاکمیت دولت‌ها در حوزه ارتباطات رعایت کنند. اما شاید آمریکایی‌ها مثل هزارجای دیگری که قانون را نقض کرده اند، این جا هم قانون را نقض کنند اما جدای از مجوزهای قانونی، هزینه بالای تجهیزات و ... اینترنت ماهواره ای ضد پارازیت نیست و به سادگی حاکمیت با سازمان تنظیم مقررات می تواند با انداختن نویز روی فرکانس، دریافت اینترنت از دیش های استارلینک را مختل کند. همچنین به گفته برخی کارشناسان با راه اندازی دیش های استارلینک آن ها قابل ردیابی خواهند بود و سازمان تنظیم مقررات می تواند به راحتی آن ها را ردیابی کند.
هشدار نصب اپلیکیشن هایی به نام استارلینک
در پی اختلال در دسترسی به اینترنت بین‌المللی و همچنین شایعه ورود اینترنت ماهواره‌ای به کشورمان، در روزهای اخیر فایل‌ها و اپلیکیشن‌هایی با عنوان فایل و اپلیکیشن دسترسی به اینترنت استارلینک در برخی کانال‌های تلگرامی منتشر شده است که نه تنها بی استفاده است بلکه می تواند خطراتی را هم برای نصب کننده های این اپلیکیشن ها به همراه داشته باشد. دیجیاتو به نقل از کارشناس امنیت سایبری نوشته: «اساسا دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای با استفاده از اپلیکیشن های موبایلی ممکن نیست و هر گونه لینک یا فایلی که از منابع غیر رسمی و شماره‌های شخصی ارسال می‌شود، قابل اعتماد نیست.» این کارشناس با تاکید بر این که اساسا استفاده از اینترنت ماهواره‌ای نیازمند تجهیزات اینترنت ماهواره‌ای در داخل کشور است، هر روندی برای استفاده از اپلیکیشن یا فایل به منظور دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای را مردود دانست. همچنین برای ثبت نام اینترنت ماهواره ای نیاز به نصب یا کلیک فایل خاصی روی گوشی تان نیست. بسیاری از کارشناسان، این گونه اپلیکیشن ها یا فایل ها را بدافزارهایی دانسته اند که باعث می شود کلاهبرداران هم به اطلاعات شخصی تان دسترسی داشته باشند و هم حساب های بانکی تان را خالی کنند.
