«شاخص امید به زندگی در ایران بالاتر از «نُرم» جهانی است.» این گفته‌های دکتر محمد رییس‌زاده، رییس سازمان نظام‌پزشکی کشور، در همایش دیروز بزرگداشت روز جهانی سالمند است.
«شاخص امید به زندگی در ایران بالاتر از «نُرم» جهانی است.» این گفته‌های دکتر محمد رییس‌زاده، رییس سازمان نظام‌پزشکی کشور، در همایش دیروز بزرگداشت روز جهانی سالمند است. وی با بیان اینکه شاخص امید به زندگی ما از نُرم دنیا بالاتر آمده است، گفت: «در حال حاضر شاخص امید به زندگی کشور میانگین حدود ۷۲، ۷۴ و ۷۶ سال است. این شاخص از نرم جهانی بالاتر است و نشان می‌دهد در این حوزه موفق بوده‌ایم.» دکتر محمد رییس‌زاده اظهار کرد: «در ارزیابی وضعیت بهداشت و درمان کشور شاخص امید به زندگی مهم است که در حال حاضر این شاخص در کشور ما وضعیت خوبی دارد. این شاخص در سال ۱۹۷۹ در کشور ما ۵۵ سال و از نرم دنیا پایین‌تر بود. نُرم دنیا در آن زمان ۵۸ و ۵۹ سال بود. در سال ۱۹۹۰ منحنی ما با منحنی دنیا تلاقی کرد و تقریبا به ۶۵ سال رسید و در حال حاضر از نُرم جهانی بالاتر است.» رییس‌زاده با بیان اینکه با افزایش شاخص امید به زندگی، جمعیت سالمند نیز افزایش می‌یابد، ادامه داد: «از جهات مختلف این نکته برایمان مثبت است اما در عین حالی که می‌تواند فرصت باشد تهدید و وابستگی نیز دارد. اینکه ما چطور از این شاخص استفاده کنیم مهم است.» این در حالی است که طبق آخرین آمارهای منتشره توسط دولت چین، امسال متوسط امید به زندگی در بین مردم چین به ۲/۷۸ سال رسید که این رقم بالاتر از نرخ ثبت‌شده در کشور آمریکاست که در سال جاری ۶/۷۶ بوده است. شاخص امید به زندگی، یکی از شاخص‌های اصلی یک جامعه محسوب می‌شود؛ شاخصی که با آن به سطح رضایت مردم آن سرزمین از زندگی می‌توان پی برد. هر چه این تراز بالاتر باشد، رضایتمندی مردم جامعه را نشان می‌دهد.
در چند سال گذشته آمریکا به دلیل مشکلات متعددی از جمله نرخ بالای مرگ‌ومیر ناشی از ویروس کرونا بیشترین کاهش را در متوسط امید به زندگی ثبت کرده است. طبق آمارهای موجود، تنها یک میلیون نفر به خاطر ویروس کرونا در آمریکا جان خود را از دست داده‌اند. این در حالی است که کشور چین در حوزه نرخ باروری و کاهش میزان و مرگ‌ومیر نوزادان نیز موفق‌تر عمل کرده است. این کشور ۵/۶ درصد از تولید ناخالص خود را به حوزه بهداشت و سلامت اختصاص داده و یک میلیون مرکز بهداشتی جدید در سال جدید ساخته است. بر اساس آمار سازمان ملل کشورهای ژاپن، هنگ‌کنگ، ایسلند، سوییس و استرالیا به ترتیب در رده‌های اول تا پنجم هستند که با حدود ۸۴ سال از میانگین جهانی ۲۴ درصد بالاتر است. کشورهای سوئزیلند، موزامبیک، زیمبابوه، سیرالئون و لسوتو نیز به ترتیب در پایین‌ترین رده قرار دارند. متوسط طول عمر در این کشورها حدود ۴۲ سال است که ۳۸ درصد کمتر از میانگین جهانی و نصف کشورهای بالای جدول است. اما از طرفی در کنار میزان‌های مرگ‌ومیر، امید زندگی از شاخص‌های مهم و نه تنها متاثر از مولفه‌های اجتماعی سلامت یا بلکه بیانگر وضعیت فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی هر جامعه است. شاخص امید زندگی به یکی از نشانگرهای نوسانات نابرابری‌های سلامت در جوامع گوناگون تبدیل شده است. این در حالی است که به گفته روانشناس‌ها وضعیت امید به زندگی در ایران به دلیل مشکلات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بسیار ناامید‌کننده است.
کودکی متولد نمی‌شود که شاخص امید به زندگی دقیق باشد
دکتر شهلا کاظمی‌پور، جمعیت‌شناس با اشاره به اینکه شاخص امید به زندگی بر حسب تعداد مرگ‌ومیر نوزدان صورت می‌گیرد، به «جهان‌صنعت» گفت: برخلاف ادعاهای رییس سازمان نظام‌پزشکی کشور شاخص امید به زندگی در ایران از نرم جهانی بالاتر نیست، زیرا در حال حاضر شاخص امید به زندگی در ژاپن ۸۴ سال است. پایین شاخص امید به زندگی نیز در آفریقا ۶۰ سال است. بنابراین براساس شاخص‌های جهانی امید به زندگی در ایران حد وسط است. براساس تحقیقات میانگین شاخص امید به زندگی در ایران ۷۴ سال است. امید به زندگی زنان ایرانی ۷۶ سال و مردان ۷۲ است.
وی درخصوص معیار سنجش برای امید به زندگی اظهار کرد: معمولا معیار سنجش امید به زندگی در هر کشور میزان مرگ‌ومیر سنین مختلف افراد جامعه و تقسیم بر جمعیت است. هرچقدر مرگ‌ومیر اطفال در جامعه‌ای بیشتر باشد، امید به زندگی در آن جامعه کمتر است. این در حالی است که مرگ‌ومیر اطفال در ایران نسبت به منطقه کمتر است. البته آمار تولد نیز در کشور بسیار کمتر از دیگر کشورها است. پایین‌ترین نرخ باروری امروز در تمام منطقه غرب آسیا، شمال آفریقا و منطقه معروف به MENA به نام ایران ثبت شده است. بنابراین اگر به همین منوال پیش رود طی ۲۵ تا ۳۰ سال آینده ممکن است جمعیت کشورمان به رشد صفر برسد. در حالی می‌توان از امید به زندگی و نرم جهانی سخن گفت که جمعیت کشور روز به روز افزایش پیدا کند. نه اینکه امروزه ۳۵ درصد از جمعیت سالمندان را زن‌ها تشکیل می‌دهند. این آمار در آینده بیشتر می‌شود، چه‌بسا جمعیت سالمندان زن تجرد واقعی در سال‌های آینده بیشتر شود. بنابراین موضوع امید به زندگی معطوف به آمار مرگ‌ومیر است نه سطح رفاه و معیشت مردم.
کاظمی‌پور ادامه داد: از طرفی امید به زندگی توام با سلامت در ایران با توجه به بیماری‌ها و کمبود دارو از ۵۰ سال کمتر است، چرا که در برخی شهرهای ایران کودکان از سوءتغذیه و مشکلات دیگر رنج می‌برند. این بیماری‌ها شامل بیماری‌های قلبی و عروقی است که اولین علت مرگ‌ومیر را به خود اختصاص داده است. تصادفات دومین دلیل است و سرطان در این زمینه سوم است. در نتیجه شاخص امید به زندگی، به بیماری‌ها و علل مرگ‌ومیر بیشتر مربوط است. بیماری‌هایی وجود دارد که در سراسر کشور علت مرگ‌ومیر است و شاخصی کلی محسوب می‌شود. این بیماری‌ها در مناطق مختلف کشور یک اندازه است. اما بعضی از مناطق کشور رفاه بیشتر، امکانات زندگی بیشتر، بیماری‌های واگیردار کمتری دارند که این موارد باعث افزایش امید به زندگی می‌شود. هرچه این امکانات در استانی کمتر باشد، شاخص امید به زندگی آنها پایین‌تر می‌آید. بنابراین وضعیت امید به زندگی توام با سلامت در کشور بسیار وخیم است.
آینده‌ای نامعلوم
دکتر نصرالله منصوری، روانشناس با اشاره به اینکه به دلیل مشکلات اقتصادی و نبود آینده‌ای روشن میزان امید به زندگی در ایران وضعیت مطلوبی ندارد به «جهان‌صنعت» گفت: حتی اگر به گفته رییس سازمان نظام‌پزشکی کشور امید به زندگی ایرانی‌ها بالاتر از نرم جهانی باشد، امید به آینده ایرانی‌ها بسیار کمتر است. زیرا این روزها با توجه به مشکلات اقتصادی و اجتماعی مردم آینده‌ای روشنی در جامعه نمی‌بیینند. طبق آمارهای وزارت کار این روزها ۳۰ میلیون ایرانی زیر خط فقر زندگی می‌کنند. بنابراین مردم در تامین معاش خود استرس دارند.
وی افزود: سخنان رییس سازمان نظام‌پزشکی کشور در حالی بیان شده است که خط فقر ۱۰ میلیون تومان است. این در حالی است که کمتر فردی حقوق بالای ۱۰ میلیون تومان دریافت می‌کند. بنابراین تناقض در سخنان ایشان با واقعیت جامعه عیان است. برخی مسئولان سخنانی را بیان می‌کنند که منبع آن مشخص نیست. اگر درخصوص آن سخن تحقیقات و تحلیلی صورت گیرد محقق محکوم به سیاه‌نمایی می‌شود. این در حالی است که چند روز پیش رییس سازمان نظام‌پزشکی کشور گفته بود آمار مهاجرت پزشکان بسیار زیاد است. در حالی که اگر امید به زندگی در ایران بالاتر از نرم جهانی بود پزشکان و نخبگان ما مهاجرت نمی‌کردند.
دکتر رضا قویدل، روانشناس امید را یکی از فاکتورهای سلامت روان مطرح کرد و به «جهان‌صنعت» گفت: به نظرم فردی که دارای امنیت روانی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی باشد امید به زندگی در او تقویت می‌شود. اما به هر دلیلی اگر به این احساس خدشه‌ای وارد شود، رضایتمندی را هم تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. بنابراین نشانه‌های عدم امید به زندگی را می‌توان در زمینه‌های رفتاری افراد از جمله عصبانیت، پرخاشگری، تندخویی، برنامه‌ریزی‌های غلط و هیجانی در زندگی، یاس و ناامیدی و بروز افسردگی و کاهش روابط اجتماعی جست‌و‌جو کرد.
وی افزود: در هر صورت ایجاد ثبات و امنیت یکی از مهم‌ترین راهکارهای تقویت امید در جامعه است. اگر به هر شکلی بتوان، این ذهنیت و باور را در اذهان عمومی ایجاد کرد که آنچه شما دارید می‌توانید در آینده هم داشته باشید و نیاز به تلاش مضاعف یا پس‌انداز کردن بی‌مورد نیست، فاکتور امید به زندگی افزایش می‌یابد.
این روانشناس اظهارکرد: باید توجه داشت فشارهایی که گاهی به عنوان تنش در جامعه اتفاق می‌افتد امید به زندگی را کاهش می‌دهد. به این معنا که شاخصی که مربوط به آینده‌نگری است، امید به زندگی را در افراد کم یا زیاد می‌کند. پس مسوولان مربوطه و دست‌اندرکاران باید میزان اعتماد عمومی را در جامعه افزایش دهند. زیرا شاخص امید به زندگی نباید معطوف به آمار مرگ‌ومیر باشد.
