سرویس پیام کوتاه _SMS_باوجود ظهور پیام‌رسان‌ها، همچنان محبوب و دارای کاربرد است
روز گذشته (سوم دسامبر) سالروز اختراع «پیامک» بود. درست 30سال پیش(1992میلادی)، این سرویس نوشتاری مخابراتی تحولی در بستر انتقال اطلاعات ایجاد کرد که همچنان با وجود ظهور پلتفرم‌های پیام‌رسان طی سال‌های گذشته، زنده است. نخستین پیامک با محتوای «تبریک کریسمس» به وسیله یکی از افراد همکار در اختراع این سرویس ارسال شد. این سرویس که ابتدا با عنوان SMS به مردم معرفی شد، در کشور ما از سال1381 آغاز به‌کار کرد. پیامک‌ها با محتوای تبریک، تسلیت، اطلاع‌رسانی، احراز هویت و تبلیغات همچنان محبوب همگان هستند؛ اگرچه طی سال‌های اخیر استفاده از این سرویس بین مردم کاهش یافته، اما طی 70روز گذشته، پیامک، یک‌بار دیگر اهمیت خود را به رخ کشیده است. با این حال، این سرویس با وجود مزیت‌های بسیاری که ایجاد کرد با معایب و سوءاستفاده‌هایی هم همراه بوده است. رمزنگاری نشدن پیامک و همچنین ارسال لینک‌های جعلی که مخاطراتی چون فیشینگ را به همراه دارد، از معایب این سرویس به شمار می‌آید. سینا تفنگچی، استاد علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه پیام‌نور در گفت‌وگو با همشهری، مهم‌ترین کاربرد پیامک را انتقال اطلاعات در زمان کوتاه، در فضای محدودتر (کاراکترهای مشخص) و خارج از فضای اینترنتی و در بستر فضای مخابراتی می‌داند که موجب تسهیل در انتقال پیام می‌شود.
ابزاری برای تسهیل ارتباطات
سینا تفنگچی، مدرس علوم ارتباطات اجتماعی با اشاره به اینکه پیامک باعث شد که ما یاد بگیریم در یک بازه زمانی محتویات خود را کوتاه‌نویسی کنیم، این تکنولوژی را حتی زمینه‌ای برای توییت‌نویسی می‌داند. تفنگچی «پیامک» را ساده‌ترین راهکاری عنوان می‌کند که پس از ظهور تکنولوژی G2 در سال1381 در ایران، این امکان را فراهم کرد تا بتوانیم یک بستر ارتباطی فراتر را برای تسهیل و توسعه تعاملات تجربه کنیم. به‌گفته او، اما «امروز که با پیدایش پلتفرم‌های پیام‌رسان روبه‌رو هستیم، شاهدیم که استفاده از پیامک، به‌عنوان یک سیستم خدماتی مخابراتی به‌شدت کاهش یافته و حتی بانک‌ها به سمت اپلیکیشن‌ها رفته‌اند.»
پیامک حذف نمی‌شود
پژوهشگر فناوری‌های نوین با این حال معتقد است که پیامک مانند روزنامه که هنوز حذف نشده و نمی‌شود، به حیات خود ادامه خواهد داد.
به‌گفته تفنگچی «یکی از مهم‌ترین کاربردهای پیامک در مواقع بحران است که دکل‌های مخابراتی، دسترسی مناسب اینترنتی را نمی‌توانند فراهم کنند.»
او یادآوری می‌کند که برخی مردم علاقه‌ای به حضور مستمر در پیام‌رسان‌ها و فضای مجازی ندارند و برخی هم ممکن است از دسترسی به اینترنت پایدار محروم باشند. مدرس علوم ارتباطات نتیجه می‌گیرد که به این ترتیب پیامک را می‌توان به‌عنوان یکی از سریع‌ترین ابزارهایی که ارتباطات به‌هنگام را برقرار می‌کند، تعریف کرد.
او با اشاره به اینکه اگر روزی همه مردم دنیا از اینترنت پایدار برخوردار شوند و یک پیام‌رسان واحد داشته باشند، شاید پیامک حذف شود، مهم‌ترین دلیل حذف نشدن پیامک را احتمالا عدم‌توسعه جهانی فضای پایدار انتقال پیام اینترنتی می‌داند.
احیای پیامک
کارشناس فضای مجازی با بیان اینکه در شرایط کنونی هم مطلوب‌ترین ابزار پیامک بوده است، به اطلاع‌رسانی‌های قضایی یا تخلفات رانندگی اشاره می‌کند که هم هزینه سازمان‌ها کاهش می‌یابد و هم مردم به سرعت از موضوع موردنظر مطلع می‌شوند.
تفنگچی شرایط اخیر و قطع شدن ارتباطات از طریق پلتفرم‌های بین‌المللی، فراهم نبودن شرایط لازم از سوی پلتفرم‌های داخلی و عدم‌حضور همگانی مردم در آنها را مورد توجه قرار می‌دهد و معتقد است که این موضوع باعث شد که مردم دوباره به عصر پیامک بازگردند. به‌گفته او «این در حالی است که با وجود وعده‌هایی که در مورد توقف پیامک‌های اسپم یا تبلیغاتی داده شده بود، اما همچنان با وجود درخواست توقف این‌گونه پیامک‌ها شاهد دریافت آنها روی گوشی‌ها هستیم.»
این پژوهشگر فناوری‌های نوین همچنین پیامک را ابزار مناسبی برای مردم می‌داند که در مناسبت‌های مختلف همچون سال نو، به جای حضور در پیام‌رسان‌ها، یک پیام با هویت برای بستگان، دوستان و همکاران‌شان ارسال می‌کنند و در عین حال درآمدزایی خوبی هم برای اپراتورها فراهم می‌شود. تفنگچی با این حال به تعیین سقف برای ارسال پیامک اشاره می‌کند و می‌گوید: «تا سال گذشته ارسال پیامک 500صفحه (نه 500نفر) بود که اکنون به 100صفحه با 63کاراکتر کاهش پیدا کرده است.» به‌گفته او «با این محدودیت، هم درآمد اپراتورها محدود شد و هم کاربران عادی نمی‌توانند مانند سازمان‌ها تعداد بیشتری پیامک ارسال کنند که لازم است نهادهای مسئول در این مورد توضیح دهند.»
سوءاستفاده از پیامک
استاد دانشگاه پیام نور معتقد است، با وجود ارسال پیامک‌های نهادهایی مانند پلیس فتا، قوه‌قضاییه و برخی نهادهای دیگر با محتوای هشدار و فرهنگسازی برای مردم، اما همچنان بستر لازم برای فرهنگسازی مناسب به‌وجود نیامده است.
تفنگچی با اشاره به یکپارچه‌سازی سامانه‌ها که اکنون با عنوان درگاه ملی خدمات دولت هوشمند درحال کامل شدن است، می‌گوید: «درصورتی‌که یکپارچه‌سازی صورت بگیرد، ارسال پیامک‌های فیشینگ و جعلی که کاربر را به‌سمت سایت‌های جعلی هدایت می‌کند هم متوقف می‌شود.»
