زیرسویه‌های جدید کرونا که حضورشان در ایران هم تأیید شده از لحاظ علمی چه تفاوتی با گذشته دارند و می‌توانند باعث چه خطراتی شوند ؟
زیرسویه‌های BQ.1، BQ.1.1 XBB و XBB.1 که با جهش‌های متوالی سویه اومیکرون کووید-19حاصل شده‌اند، در ماه‌های اخیر در اکثر کشورهای دنیا غالب شده و مسئول موج جدید این بیماری است. در شرایطی که دنیا تصور می‌کرد دوران کووید پایان یافته است و خیلی‌ها دیگر ماسک‌زدن را فراموش کرده بودند، متخصصان این زیرسویه‌ها را تهدیدی جدی در مقابل اثربخشی واکسنهای یادآوری کرونا می‌دانند و احتمالا با بی‌اثر شدن درمان‌های آنتی بادی، می‌توانند باعث افزایش تعداد مبتلایان جدید شوند. سخنگوی وزارت بهداشت ایران به تازگی 3 مورد از ابتلا به زیرسویه‌های BQ1و XBB در کشور را تأیید کرده است.
ایمنی گریزترین زیرسویه‌ها
به‌گفته دانشمندان وابسته به دانشگاه کلمبیا و دانشگاه میشیگان، این چهار زیرسویه از سویه اصلی اومیکرون، ایمنی گریزترین گونه‌های کووید-19هستند.
براساس داده‌های مرکز کنترل BQ.1،.1، BQ.1.1، XBB و XBB.1 هم‌اکنون در 72درصد از بیماران کووید-19جدید آمریکایی مشاهده می‌شود. دانشمندان در مطالعه‌‌ای که در مجله معتبر Cell منتشر شد، دریافتند که واکسنهای موجود ازجمله دوزهای تقویتکننده مختص اومیکرون به سختی می‌توانند آنها را خنثی کنند. پاسخ ایمنی افرادی که علاوه بر واکسینه بودن قبلا به واریانت‌های اومیکرون مبتلا شده بودند نیز در برابر این زیرسویه‌های فرعی ضعیف‌‌تر بود. این دانشمندان در تحقیق خود نوشتند: یافته‌های ما نشان می‌‌دهد که زیرسویه‌های BQ و XBB تهدیدهای جدی برای واکسنهای کووید-۱۹ فعلی هستند. اینها همه آنتی بادی‌های مجاز را غیرفعال می‌‌کنند و ممکن است به‌دلیل ویژگی‌شان در فرار از آنتی بادی‌ها، بر جمعیت غالب شده باشند.
علائم شایعی که باید مراقب‌شان باشید
امش آدالجا، متخصص بیماریهای عفونی و محقق ارشد مرکز امنیت سلامت جانز هاپکینز گفت: علائم BQ.1 و BQ.1.1 همه در یک طیف کلی مانند انواع قبلی کووید-19هستند. اما، مصونیت یک فرد نقش عمده‌‌ای در میزان شدت و حدت بیماری دارد. به این معنی که اگر در واکسیناسیون کووید-۱۹ به روز هستید یا اخیرا به ویروس مبتلا شده‌اید، به‌عنوان فردی که در برابر ویروس مصونیت ندارد، کمتر احتمال دارد علائم شدیدی داشته باشید. علائم شایع بیماری نیز شامل، تب و لرز، سرفه، خستگی، درد عضلات، سردرد، گلو درد، آبریزش بینی، اسهال و استفراغ است.
اثربخشی واکسنهای مخصوص اومیکرون
طبق گفته محققان، اگرچه این‌گونه‌های فرعی احتمالا بیشتر باعث ایجاد مبتلایان جدید می‌شوند، اما آنطور که نشان داده است واکسن‌ها همچنان در پیشگیری از بستری، بیماری شدید و مرگ‌ومیر ناشی از آنها مؤثر هستند. در این مطالعه نمونه‌های خون افرادی که 3 یا 4 واکسن از واکسنهای اصلی را زده بودند، افرادی که دوزهای تقویتکننده جدید مختص اومیکرون را پس از 3 بار تزریق واکسنهای اصلی دریافت کرده‌‌اند و افرادی که با واکسنهای اصلی واکسینه شده و قبلا هم به زیرسویه BA.2 و BA.5 اومیکرون مبتلا شده بودند، مورد بررسی قرار گرفت. افرادی که دوزهای تقویتکننده اومیکرون را دریافت کردند، در مقایسه با افرادی که 3 یا 4 واکسن از واکسنهای اصلی دریافت کرده بودند، سطوح آنتی بادی نسبتا بالاتری در برابر همه این زیرسویه‌ها داشتند. افرادی که واکسینه شده بودند و همچنین به‌شدت به‌سویه‌های قبلی مبتلا شده بودند، بالاترین سطح آنتی بادی را نسبت به هر گروهی در این مطالعه داشتند، اگرچه خنثی‌سازی در برابر سویه‌های فرعی نیز بسیار کمتر از سویه اصلی ووهان بود.
سویه‌های فرعی از نسخه‌های قبلی اومیکرون به شکلی دراماتیکی تکامل یافته‌اند. برای مثال زیرسویه BQ.1.1، تقریبا به همان اندازه متفاوت از BA.5 اومیکرون است که زیرسویه‌های سویه دوم کووید. دانشمندان نوشتند: بنابراین نتیجه‌گیری‌ها، نگرانی ما این است که زیرسویه‌های جدید می‌توانند کارایی واکسنهای کووید-19فعلی را به خطر بیندازند و منجر به افزایش عفونت‌‌ها و همچنین ابتلای مجدد شوند. توماس روسو، پروفسور و رئیس بخش بیماریهای عفونی در دانشگاه بوفالوی نیویورک گفت: BQ.1و BQ.1.1 بخشی از هجوم جدید سویه‌های کووید-19هستند. همه این سویه‌های جدید در مکان‌‌های مختلف تکامل یافته‌اند، اما پروتئین‌های سنبله آنها دچار جهش‌هایی شده‌اند که به نسبت اجدادشان، سرایت‌پذیری بالاتری دارند. BQ.1 و BQ.1.1 مشتق از زیرسویه BA.5 اومیکرون هستند که قبلا سویه غالب در دنیا بود. اما این دو سویه خیلی سریع‌تر منتشر می‌شوند.
چالشی به نام XBB.1
با این حال، XBB.1 بزرگ‌ترین چالش را ایجاد کرده است. براساس این مطالعه، این زیرسویه حدود 49برابر در برابر خنثی‌سازی آنتی بادی، مقاوم‌تر از زیر سویه BA.5 اومیکرون است. XBB یک زیرمجموعه بازترکیب، از زیرسویه‌ها BA.2.10.1 و BA.2.75 اومیکرون است. به این معنی که یک نوع فرعی از اومیکرون است نه یک نوع جدید. براساس داده‌های مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، خوشبختانه XBB.1 هم‌اکنون فقط بیش از 1درصد ابتلاها را شامل می‌شود. BQ.1.1 و BQ.1نیز به‌ترتیب 37و 31درصد از عفونت‌های جدید را ایجاد کرده است، درحالی‌که XBB عامل 4.7درصد از آمار مبتلایان جدید است. براساس این مطالعه، داروهای آنتی بادی کلیدی، Evusheld و bebtelovimab، در برابر زیرسویه‌های جدید کاملا غیرفعال هستند. این آنتی بادی‌ها در درجه اول توسط افرادی با سیستم ایمنی ضعیف استفاده می‌شوند. آمپول تزریقی Evusheld یک کوکتل آنتی بادی است که برای جلوگیری از کووید در افراد مبتلا به ضعف سیستم ایمنی که واکنش مناسبی به واکسن‌ها نمی‌دهند استفاده می‌شود. داروی تزریقی bebtelovimab نیز برای جلوگیری از پیشرفت کووید در بیماران پیوند عضو و سایر افرادی که نمی‌توانند از درمان‌های دیگر استفاده کنند، استفاده می‌شود. دانشمندان گفتند: این یک مشکل جدی برای میلیون‌ها فرد دچار نقص ایمنی است که چندان پاسخ مناسبی از واکسنهای کووید-۱۹ نمی‌گیرند. بنابراین ما نیاز فوری به توسعه آنتی بادی‌های مونوکلونال فعال برای استفاده بالینی داریم.
