هشت دور گفت‌وگو در وین در سکوت در‌حال برگزاری است. هرازگاهی، خرده‌خبرهای بی‌محتوایی از مذاکرات خارج می‌شود.
صبح‌شد: هشت دور گفت‌وگو در وین در سکوت در‌حال برگزاری است. هرازگاهی، خرده‌خبرهای بی‌محتوایی از مذاکرات خارج می‌شود؛ مانند مذاکره آقای ایکس با آقای وای. یا نشست آقای علی با همه به غیر از غلام. یک‌سری مفاهیم هم بر مذاکرات وین بار شده از قبیل پرانتزهای باز و سه‌نقطه و غیره که آن‌هم ما را به مفهوم و محتوایی نزدیک نمی‌کند. آنچه می‌تواند مهم‌ترین اتفاق ممکن باشد، این است که آیا به واقع، توافقی در دسترس هست یا دو طرف می‌خواهند ادای بازبودن درهای دیپلماسی را درآورند ولی در عمل درهای تحریم است که به روی اقتصاد کشور باز می‌ماند. این مهم‌ترین گرهی است که قرار است در وین باز شود. در بین این سکوت خبری کسالت‌بار و مذاکراتی که به نظر می‌رسد کم‌رمق در ادامه است، روز گذشته خبرهایی از وین به گوش رسید که اندکی فضا را متفاوت کرد.
جداشدن ریچارد نفیو، معمار تحریم‌های ایران از تیم مذاکراتی آمریکا و اختلاف احتمالی او با رابرت مالی، رئیس تیم مذاکرات آمریکا و طرح جدی‌تر بحث توافق موقت در وین که البته یک مقام ایرانی تکذیب کرد و یک مقام آمریکایی هم گفت که در برنامه واشنگتن نیست.
اما ماجرای توافق موقت از چه قرار است؟
هفته‌ای که گذشت ابراهیم رئیسی، رئیس دولت ایران سفری به روسیه داشت. در این سفر که حتما مسائل دوجانبه در دستور کار آن بوده، موضوع برجام هم مورد رایزنی قرار گرفته است. آنچه می‌توان احتمال داد این است که بحث توافق موقت یا ایجاد محدودیت در برنامه هسته‌ای و دسترسی سریع‌تر به توافق در وین از جمله مباحث این ملاقات بوده باشد. تقارن زمانی این سفر و گزارشی که نشان می‌دهد مسکو این پیشنهاد را به ایران داده، می‌تواند اندکی ما را به واقعیت نزدیک کند. شبکه خبری ان‌بی‌سی در گزارشی به نقل از چند مقام آمریکایی نوشته که مسکو، با اطلاع آمریکا، به ایران پیشنهاد داده که با توافق موقت هسته‌ای، در برابر اعمال برخی محدودیت‌های هسته‌ای، از لغو پاره‌ای از تحریمها بهره‌مند شود.
به گزارش ایرنا، این شبکه به نقل از دو مقام دولت جو بایدن، یک مقام در کنگره آمریکا، یک مقام سابق دولت آمریکا و چهار نفر دیگر که ادعا کرده‌اند از موضوع اطلاع داشته‌اند، این خبر را منتشر کرده است. براساس این گزارش، منابع ان‌بی‌سی به این شبکه گفته‌اند آمریکا از پیشنهاد روسیه به ایران مطلع بوده اما یک مقام ارشد دولت جو بایدن گفته است «تدابیر موقتی» موضوع بحث‌های جدی نیستند. این مقام آمریکایی گفته است: «ما نمی‌توانیم درباره گفت‌وگوهایی که میان روسیه و ایران گذشته صحبت کنیم اما در این مرحله معتقدیم چنین تمهید موقتی موضوع بحث‌های جدی نیست».
همان‌گونه‌که پیش‌بینی می‌شد ایرنا به‌عنوان خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، به نقل از یک عضو هیئت مذاکرات این گزارش را تأیید نکرد.
ایرنا نوشت: «یک منبع نزدیک به هیئت مذاکره‌کننده ایران در واکنش به ادعای یک رسانه خارجی درباره پیشنهاد توافق موقت در وین تصریح کرد که چنین توافقی در دستور کار جمهوری اسلامی ایران نیست. این منبع مطلع روز شنبه گفت: این گزارش تأیید نمی‌شود. توافق موقت هیچ‌وقت در دستور کار ایران نبوده و ایران فقط یک توافق قابل‌اتکا و پایدار را می‌پذیرد».
پیش‌تر سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه هم گفته بود «براساس پیش‌نویس‌هایی که درباره رفع تحریمها و اقدامات جبرانی به طرف‌های مقابل داده‌ایم، مذاکره می‌کنیم و اساسا چیزی به نام توافق گام‌به‌گام یا موقت مطرح نیست».
اما آیا واقعا توافق موقت گزینه مناسبی نیست؟
حدودا در همه دو ماه گذشته بحث ضرب‌الاجل از سوی آمریکا و دیگر شرکای اروپایی برای دستیابی به توافق مطرح شده است اما ایران طبیعتا زیر بار هیچ ضرب‌الاجلی نمی‌رود. آنکه در این میز مذاکره کلاف را به‌هم زده آمریکا‌ست و طبعا او نمی‌تواند قانون مذاکره یا تاریخ و زمان آن را تعیین کند.
اما این منافاتی با بحث کلی نفی مذاکره برای مذاکره ندارد. اگر تیم ایرانی نتواند مسیر را به سمت توافق ببرد، عملا ادامه مذاکرات کار بیهوده‌ای است.
آنچه پاشنه آشیل مذاکرات فعلی است، بحث تضمین و راستی‌آزمایی است. آنچه می‌تواند در‌این‌بین به توافق موقت امتیازی بدهد، همین نکته است.
ایران در بحث راستی‌آزمایی لغو تحریمها نمی‌تواند به آمریکا اعتماد کند. زمانی برای سنجش این امر لازم است که در عمل ایران بداند، به واقع تحریمها لغو شده یا نه؟ ایران می‌تواند به منابع بانکی خود دسترسی داشته باشد، نقل‌و‌انتقال بانکی انجام دهد یا نه؟ می‌تواند نفت خود را آسان بفروشد؟ بیمه نفتکش به‌سادگی انجام می‌شود و بار نفت او لازم نیست پنهانی در جزیره‌ای دور‌افتاده در چین بارگیری کند؟ اینها همه گزینه‌هایی است که اکنون روی میز است و مسئله ایران در برجام است. در‌حالی‌که همه مایل هستند توافق موقت را گزینه‌ای دور از نظر بدانند اما می‌توان با یک برنامه‌ریزی دقیق و حساب‌شده، توافق موقت را جزء گزینه‌هایی مناسب روی میز دانست. البته نباید از یاد برد که توافق موقت مانند دوره پایلوت اجرای یک طرح است و همه آنچه در آن زمان رخ می‌دهد، نمی‌تواند به‌صورت نعل‌به‌نعل درست باشد. اما داشتن این توافق و دوره پایلوت بهتر از هیچ است.
اما نکته دیگری وجود دارد که شاید ایران و آمریکا را از توافق موقت دور می‌کند. این توافق برآورنده نظر جامعه مخاطب دو کشور نیست. نه هواداران دو‌آتشه دولت ابراهیم رئیسی می‌توانند توافق موقت را هضم کنند و نه تندروهای جمهوری‌خواه در ازای تعهدات هسته‌ای کمتر از برجام، راضی به لغو تحریمها خواهند شد.
اما اگر برجام در ایران گزینه‌ای با این سطح از حساسیت نبود، توافق موقت می‌توانست برای تهران مطلوب باشد. به‌ویژه آنکه منابع مالی مسدود‌شده ایران می‌توانست در این دوره آزاد شود و در وضعیت اقتصادی نه‌چندان بسامان دولت، راهگشا باشد.
