آیا با کمک برنج اصلاح شده با فناوری هسته‌ای می‌توان به خودکفا شدن برنج امیدوار بود؟
یکی از سوال‌هایی که شاید در ذهن خیلی‌ها باشد این است که: «مگه چقدر برق از انرژی هسته‌ای تولید می‌کنیم که برایش باید این همه هزینه پرداخت کنیم؟» اما نکته این جاست که انرژی هسته‌ای تنها برای تولید برق نیست و در حوزه‌های مختلف زندگی تاثیر گذار است. یکی از حوزه‌هایی که از فواید فناوری هسته‌ای بهره مند شده، کشاورزی است که با دستاوردهای چشمگیر محققان کشورمان در این عرصه شاهد پرورش گیاهان مقاوم به خشکی، شوری، آفات و بیماری ها، افزایش راندمان کودها، اصلاح نباتات، افزایش ماندگاری محصولات، بهبود خصوصیات خاک، آب و تغذیه گیاه و... هستیم. تولید برنج و گندم مقاوم به شوری و خشکی، نارنگی‌هایی با کیفیت بالا و بدون هسته، افزایش ماندگاری محصولات غذایی و مقاوم سازی آن‌ها در برابر آفات، تنها بخشی از دستاوردهای متعدد محققان کشورمان در حوزه کشاورزی هسته‌ای است. امروز در کنار مرور تاریخچه بهره گیری از فناوری هسته‌ای از برنج‌های اصلاح شده با فناوری هسته‌ای نوشته ایم که می‌تواند کشور را به خودکفایی در محصولات کشاورزی آن هم در شرایط آبی فعلی امیدوار کند.
تاریخچه بهره گیری از فناوری هسته‌ای در حوزه کشاورزی
پیشینه استفاده از فناوری هسته‌ای در حوزه کشاورزی در دنیا به دهه ۱۹۵۰ برمی گردد، در آن زمان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با همکاری سازمان ملل و فائو (سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد) مصوبه‌ای را به تصویب رساند که از دستاوردهای صلح آمیز فناوری هسته‌ای در عرصه کشاورزی استفاده شود. کشورهای توسعه یافته هم جزو اولین کشورهایی بودند که استفاده از این فناوری را در بخش کشاورزی آغاز کردند. در کشور ما این کاربرد صلح آمیز فناوری هسته‌ای بیش از سه دهه پیش آغاز شده است و در طول این سه دهه، متخصصان کشورمان موفق شده‌اند با همکاری وزارت جهاد کشاورزی و زیر نظر پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای و همچنین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به دستاوردهای چشمگیری در زمینه بهبود خصوصیات کمی و کیفی گیاهان دست پیدا کنند که ارزش اقتصادی بسیار بالایی برای کشور دارد.
دستاوردهای هسته‌ای در حوزه کشاورزی
طبق گزارش سازمان خواربار جهانی ملل متحد استفاده از تکنولوژی هسته‌ای در کشاورزی باعث تحول‌های چشم گیر در کشاورزی شده که می‌توان به افزایش تولید و سلامت دام، اصلاح تعادل آب و خاک، کنترل آفات و بیماری ها، بالابردن سلامت غذایی، افزایش سازگاری با تغییرات آب و هوایی، کاهش مصرف آب و. .. اشاره کرد. هرچند دستاوردهای استفاده فناوری هسته‌ای در کشاورزی کشورمان به تنهایی نیاز به یک گزارش دارد اما در این بخش سعی کرده ایم به یکی از این دستاوردهای هسته‌ای در کشاورزی که تولید برنج اصلاح شده با فناوری هسته‌ای است بپردازیم.
برنج هسته‌ای چیست؟
در پژوهشکده کشاورزی هسته‌ای با استفاده از فناوری هسته‌ای در حوزه اصلاح گیاهان زراعی و باغی سال هاست فعالیت‌هایی آغاز شده است. در همین باره دانشمندان به فکر اصلاح بذر برنج توسط فناوری هسته‌ای برای افزایش تولید و مقاومت بیشتر در برابر کم آبی افتادند. حدود 10 سال است دانشمندان کشورمان برای رسیدن به برنجی با مقاومت بالا در برابر کم آبی و آفات با استفاده از انرژی هسته‌ای تلاش می‌کنند و توانسته‌اند با بهره گیری از علم پرتو تابی و با استفاده از فناوری هسته ای، رقمی از برنج تولید کنند که به بیماری شایع بلاست در مزارع شالیزاری مقاوم باشد. محققان مازندرانی موفق شدند با استفاده از فناوری هسته‌ای با روش پرتو دهی گاما روی برنج نعمت، رقم برنجی پر محصول و مقاوم به آفت را تولید کنند. دانشمندان مازندرانی؛ این طرح را به صورت پروژه‌ای مشترک با پژوهشکده دانشکده کشاورزی هسته‌ای سازمان انرژی اتمی انجام دادند و به یاد شهید هسته‌ای کشور نام بذر تولید شده را روشن گذاشتند. البته دو نوع برنج دیگر هم با کمک انرژی هسته‌ای در کشورمان به نام‌های شهریار و کیان تولید شده است.
مزایای برنج هسته ای
رئیس پژوهشکده ژنتیک و زیست فناوری کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در گفت‌وگو با خبرنگار صدا و سیما درباره ویژگی‌های برنج‌های هسته‌ای گفت: «برنج روشن تمام ویژگی‌ها و خواص فیزیکی و شیمیایی ارقام محلی را دارد و غلظت ژل، درجه حرارت ژلاتینه شدن، میزان آمینوز، عطر و طعم و زمان برداشت آن با رقم محلی طارم هاشمی یکسان است.» نعمت زاده درباره میزان تولید برنج شهریار در هر هکتار هم گفت: «برنج شهریار به طور میانگین ۱۰ تا ۱۲ تن در هکتار محصول می‌دهد و ویژگی‌های ارقام محلی را دارد.» بد نیست بدانید میزان متوسط تولید برنج در هر تن در برنج‌های دیگر بین 2 تا 5 تن در هر هکتار است. یکی دیگر از مزیت‌های برنج هسته‌ای در کنار مقاومت در برابر آفات و افزایش تولید، زود رسی آن است که باعث می‌شود پس از ۹۲ روز به مرحله برداشت برسد. نداشتن ریزش دانه و خوابیدگی هم از دیگر مزایای برنج هسته‌ای است. برنج کیان هم نوع دیگر برنج هسته‌ای است که در کنار تولید بیشتر به خشکی هم مقاوم است. رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور به سیما گفته: «برنج هسته‌ای کیان از ابتدای گل دهی نیاز به آب ندارد و می‌تواند یک دوره بیش از ۳۰ تا ۴۰ روزه بدون آب باشد.» جالب است بدانیم برای تولید رقم‌های بومی برنج در هر هکتار به طور میانگین ۱۲ هزار متر مکعب آب استفاده می‌شود که با کاشت برنج کیان می‌توان در حد زیادی در مصرف آب کشاورزی هم صرفه جویی کرد. پژوهشگر پژوهشکده ژنتیک و زیست فناوری کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری هم گفته: «برنج روشن در سایت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ثبت شده و برنج هسته‌ای شهریار در مراحل پایانی ثبت در سایت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است.»
آیا برنج هسته‌ای برنج تراریخته است؟
یکی از شایعاتی که درباره برنج هسته‌ای مطرح شده، ترا ریخته بودن است. رئیس سابق پژوهشکده ژنتیک و زیست فناوری کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در این خصوص به ایسنا گفته: «ارقام برنج روشن و شهریار نیز از طریق روش متاسین تولید شده‌اند و در این روش با استفاده از پرتو تابی، تغییراتی را که به صورت طبیعی در ژن برنج در حال انجام است، تسریع می‌بخشیم.» او در ادامه گفت: «در این روش هم هیچ ژن بیگانه‌ای وارد سیستم گیاه نمی‌شود تنها با تکنولوژی موجود تغییراتی راکه به تدریج در طبیعت صورت می‌گیرد با روش کابالت ۶۰ ، مواد شیمیایی یا رادیو اکتیو، تسریع می‌دهیم.» نعمت زاده قراخیلی وارد کردن یک ژن بیگانه به گیاه را که قبلا در آن نبوده است، تراریخته دانست و اظهار کرد: «اکنون هیچ رقم تراریخته‌ای از برنج در کشور وجود ندارد یا به مرحله تولید نرسیده است.»
