در سه سال اخیر یک‌سری از اتفاقات دومینووار از جمله همه‌گیری کرونا، تنش‌های ایران با غرب و در آخرین مرحله ناآرامی‌های اجتماعی باعث شده که گردشگری ایران در رکود فرو برود.
با توجه به هشدارهای کشورهای گردشگرفرست غربی در خصوص سفر به ایران، میزان گردشگران ورودی به کشور با ریزش قابل ملاحظه‌ای مواجه شده است.
از سوی دیگر، شرایط نامساعد اقتصادی امکان اقامت بخش بزرگی از مردم کشور در هتل‌ها را گرفته است. شاید با هدف مقابله با این رکود ادامه‌دار بوده که هتلداران ایرانی به فکر ارائه راه‌حل‌های مختلف افتاده‌اند و به تازگی خواستار دلاری شدن نرخ هتل‌های کشور برای گردشگران خارجی شده‌اند.
این اظهارات البته با انتقاداتی همراه بوده و برخی از صاحب‌نظران آن را تبعیض‌آمیز و مغایر با اصول صنعت گردشگری قلمداد کرده‌اند.
تصمیم هتلداران برای دلاری کردن نرخ‌ها
هفته گذشته، زمزمه‌هایی از توافق جامعه هتلداران و جامعه تورگردانان ایران بر سر دریافت نرخ ارزی از مهمانان خارجی هتل‌ها مطرح شد.
در حاشیه افتتاحیه رویداد اردبیل ۲۰۲۳ اعضای هیات‌مدیره جامعه حرفه‌ای هتلداران ایران، اعضای هیات‌مدیره جامعه حرفه‌ای تورگردان ایران و جمعی از فعالان گردشگری کشور، گردهم آمدند و پیرامون مهم‌ترین موضوعات حوزه اقامتی و حوزه تورهای ورودی گفت‌وگو کردند.
مهم‌ترین فراز این نشست، تبادل‌نظر در خصوص نرخ ارزی و نرخ ریالی هتل‌ها بود. براساس خبری که در سایت جامعه هتلداران ایران آمده، رییس جامعه تورگردانان ایران و نایب‌رییس مجمع تشکل‌های گردشگری کشور در این نشست عنوان کرد که این تشکل به هیچ‌وجه مخالفتی با دریافت نرخ ارزی از مسافرانی که خارج از حوزه دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی به ایران سفر می‌کنند، ندارد.
وی همچنین تاکید کرد که جا دارد هتل‌های کشور نیز همکاری لازم را برای رونق تورهای ورودی به ایران داشته باشند.
رییس جامعه حرفه‌ای هتلداران ایران و رییس مجمع تشکل‌های گردشگری کشور نیز عنوان کرد که این تشکل و به طور کلی هتل‌های کشور برای هرگونه همکاری جهت کمک به رشد و رونق تورهای ورودی آمادگی دارد و طبیعتا برای تحقق این امر که منافع کلی صنعت را دربر می‌گیرد، انعطاف لازم را خواهد داشت.
انتقاد به دلاری شدن نرخ هتل‌ها
برای بررسی بیشتر موضوع به سراغ دکترعبدالرضا مهاجری‌نژاد- مدرس دانشگاه- رفتیم. وی در پاسخ به این پرسش که دریافت نرخ دلاری از گردشگران خارجی را چگونه ارزیابی می‌کند، به «جهان‌صنعت» گفت: در نظام اقتصادی این امر دور از ذهن است که پول رایج کشور از گردشگر گرفته نشود و خواستار دریافت هزینه دلاری بابت اجاره هتل یا هر خدمت دیگری شوند. اگر مشکلی در خصوص نرخ هتل وجود دارد باید بحث نرخ‌گذاری و تعرفه و ساختار موجود اصلاح شود اما اینکه بخواهند از گردشگر خارجی دریافت دلاری داشته باشند مضحک بوده و شدنی نیست؛ در هیچ کجای دنیا هم چنین چیزی وجود ندارد.
وی در پاسخ به این پرسش که فارغ از بحث دلاری شدن، دونرخی شدن ریالی هزینه اقامت در هتل برای خارجی‌ها و ایرانی‌ها را چگونه می‌بیند، ابراز کرد: این هم اقدام بسیار نامناسبی است و اصولا چنین چیزی امکان ندارد. زمانی که یک ایرانی به کشوری همسایه می‌رود به او می‌گویند یک هتل پنج یا چهار ستاره با امکانات مشخص چقدر هزینه دارد؛ یعنی تعرفه در نظر گرفته‌شده براساس نوع خدمات است.
مهاجری‌نژاد ضمن اشاره به رویه موجود تعرفه‌گذاری هتل‌ها در ایران گفت: در کشور ما رویه به این‌گونه است که جامعه هتلداران پیشنهاد خود را در خصوص تعرفه هتل‌ها مطرح می‌کند و معاونت گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی بررسی و نظارت می‌کند و یک قیمت مشخص مصوب می‌شود.
یعنی این‌گونه نیست که هر نرخی بخواهند برای هتل‌ها در نظر بگیرند و آنچه مطرح می‌شود براساس خدمات است.
توجه داشته باشید که یک‌سری از خدمات رایج هتل‌های ۵ ستاره در خصوص سرو برخی موارد در ایران ارائه نمی‌شود و طبیعتا به همین دلایل نرخ هتل ۵ ستاره مثلا در دوبی با ایران متفاوت است؛ علت نیز آن است که خدماتی که ارائه می‌شود متفاوت است. یعنی قیمت براساس تعرفه و نوع خدمات و با حضور بخش خصوصی و دولتی تعیین و مصوب می‌شود.
این مدرس دانشگاه در خاتمه خاطرنشان کرد: مسائلی که در خصوص دلاری شدن نرخ هتل‌های ایران مطرح می‌شود، گویای آن است که مطرح‌کنندگان درک صحیحی از موضوع ندارند و توجه نمی‌کنند که اگر خواسته آنها محقق شود ارزش پول ملی کشور کاهش می‌یابد. بنابراین از نگاه من آنچه در خصوص دلاری شدن نرخ هتل‌ها مطرح می‌شود حرفی کاملا غیر‌منطقی است.
تبعیض‌آمیز بودن دونرخی شدن
یکی از مهم‌ترین نقدهایی که در خصوص دلاری شدن نرخ هتل‌ها مطرح می‌شود تبعیض‌آمیز بودن آن است.
رییس جامعه تورگردانان ایران، دونرخی شدن را در تناقض با حقوق اولیه گردشگران می‌داند و از آن به عنوان تبعیض نژادی یاد کرده و می‌گوید:«چنین موضوعی در هیچ کشور دیگری دیده نمی‌شود. مثل این است که شما به عنوان یک ایرانی، بخواهید در آلمان کفش بخرید و مثلا کفشی را که به یک آلمانی یک میلیون می‌فروشند، به شما ۵/۱ میلیون بفروشند! چنین اتفاقی اصلا رخ نمی‌دهد.»
وی افزود: «تصور کنید الان نرخ هتل‌ها دلاری شود؛ چه تضمینی وجود دارد که دیگر بخش‌های زنجیره تامین گردشگری و دیگر خدمات‌دهندگان اعم از حمل‌و‌نقل، رستوران و غیره، درخواست دلاری شدن نرخ برای خارجی‌ها را نداشته باشند؟ به این ترتیب، آیا فکر می‌کنید می‌توان شرایط را مدیریت کرد؟»
رییس جامعه تورگردانان ایران خاطرنشان کرد: «اگر هتل‌ها فکر می‌کنند نرخ‌های هتل ارزان است، می‌توانند با جلساتی که با وزارت گردشگری و دیگر فعالان حوزه برگزار می‌کنند، درباره افزایش نرخ تصمیم بگیرند. اما باید برای افزایش نرخ، قدرت خرید مردم را هم در نظر داشته باشند. کمااینکه در شرایط کنونی نیز عملا در دو مقطع مهرماه و نوروز، شاهد افزایش قیمت هتل‌ها هستیم و این خارج از توان خرید مردم است.»
پورفرج، با تاکید بر اینکه واحد پول ایران ریال است و ما نمی‌توانیم واحد پول ایران را تغییر دهیم، تاکید می‌کند: «اگر هتل‌ها معتقدند که نرخ آنها پایین است، می‌توانند نرخ را افزایش دهند؛ اما برای همه مهمانان خود، نه صرفا برای خارجی‌ها. گردشگران خارجی چرا باید هزینه اضافه‌تری بپردازند یا چرا باید هزینه اقامت خود را به دلار پرداخت کنند؟ مگر خدمات اضافه‌تری به گردشگر خارجی ارائه می‌شود یا مثلا اتاقی که در اختیار خارجی‌ها قرار می‌گیرد، متفاوت از آن چیزی است که به ایرانی‌ها داده می‌شود؟»
باتوجه به نقدهای مطرح‌شده در خصوص دونرخی شدن نرخ هتل‌ها به نظر می‌رسد که اجرایی شدن آن در منافات با اصول گردشگری است و اجرایی شدن آن حتی ممکن است باعث ایجاد نوعی دافعه در خصوص ایران شود. با این تفاسیر اگر هتلداران فکر می‌کنند که دخل‌وخرج‌شان با هم سازگار نیست باید به فکر در نظر گرفتن گزینه‌های دیگری باشند.
