از روزی که اعلام شده دولت برای جبران ناترازی بنزین، اقدام به واردات بنزین از روسیه کرده است، نگرانی‌ها نسبت به ادامه این رویه در میان نمایندگان مجلس و کارشناسان افزایش یافته است. اقدامی که می‌تواند در صورت تداوم نه تنها باعث کسری بودجه شود بلکه بنا به گفته فریدون عباسی عضو کمیسیون انرژی مجلس این کار باعث هدر رفتن سرمایه ملی می‌شود. روند افزایش مصرف بنزین بعد از خروج کشور از قرنطینه‌های کرونا به تدریج رو به افزایش گذاشت. دو تابستان گذشته، مصرف بنزین از میانگین ۱۰۰ میلیون بشکه نفت در روز گذشت و ادامه این روند افزایشی به خصوص در ماه‌های پایانی سال گذشته رکوردهای عجیبی به جا گذاشت.
از سال گذشته حتی با وجودی که پتروشیمی‌ها در میان انتقادهای فراوان نسبت به آلایندگی که ایجاد می‌کنند برای تولید بنزین و جبران ناترازی مصرف به خط شدند، اما تولید آنها هم کفاف نداد و آنطور که منابع خارجی گزارش می‌دهند در میانه زمستان سال گذشته دولت اقدام به واردات بنزین از روسیه کرده است. خبر واردات بنزین روسی را اولین بار رویترز اعلام کرد. این خبرگزاری نوشت که روسیه در ماه‌های بهمن و اسفند ۱۴۰۱ حدود ۳۰ هزار تن بنزین و گازوییل به ایران ارسال کرده است. این واردات در شرایطی انجام شده که تا همین چند سال پیش ایران یکی از صادرکنندگان بنزین در منطقه محسوب می‌شد. آمارهای اعلامی از طرف شرکت پخش و پالایش نشان می‌دهد که تا ۲۰ فروردین، به‌طور میانگین ۱۱۱ میلیون و ۳۰۰ هزار لیتر بنزین در سراسر کشور مصرف شده است که این عدد نسبت به مدت مشابه سال گذشته (یکم تا نوزدهم فروردین‌ماه ۱۴۰۱) با ثبت میانگین مصرف روزانه ۱۰۲ میلیون لیتر بنزین، ۹ درصد افزایش مصرف را نشان می‌دهد. این میزان بنزین در شرایطی مصرف شده که تولید بنزین کشور حداکثر ۱۰۵ میلیون لیتر است. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که ناترازی بین تولید و مصرف بنزین از محل واردات تامین می‌شود. اما فریدون عباسی عضو کمیسیون انرژی مجلس در این رابطه به خبرگزاری بازار گفته است که در ماه‌های گذشته استفاده از ذخایر استراتژیک برای جبران ناترازی شدت گرفته است. البته نباید فراموش کرد که برای جبران این کسری ناچار به واردات هستیم چرا که نمی‌توان ذخایر استراتژیک را به صفر رساند.
مخالفت تمام‌قد با واردات
اگرچه در کنار قیمت ارزان، قاچاق هم یکی از عوامل افزایش مصرف بنزین در کشور محسوب می‌شود با این حال تصمیم دولت و مجلس این است که برای جلوگیری از تبعات اقتصادی و اجتماعی که افزایش قیمت بنزین به دنبال دارد، این تصمیم را امسال اجرایی نکنند. با این حال کارشناسان می‌گویند، گزینه افزایش قیمت بنزین همیشه روی میز باقی خواهد ماند زیرا با بنزینی که هر لیتر بین ۸ تا ۱۰ هزار تومان هزینه تولید دربردارد، ادامه ارزان‌فروشی در واقع هدر دادن سرمایه‌های کشور است.
مساله بنزین در کشور، فقط تولید گران و فروش ارزان نیست‌. قاچاق هم سال‌هاست که گریبان این کالای گران را گرفته و راهکارهایی که تاکنون برای جلوگیری از قاچاق اجرایی شده، به نتیجه نرسیده است. مساله قاچاق فقط مختص به دولت ابراهیم رییسی نیست. از زمانی که قیمت بنزین دونرخی شده و قبل‌تر از آن زمانی که قیمت بنزین سال‌ها ثابت ماند، قاچاق این فرآورده را برای سوداگران و قاچاقچیان سوخت جذاب کرد.
فقط بنزین نیست که قاچاق می‌شود. مشکل قاچاق تا زمانی که فاصله معناداری بین قیمت بنزین در ایران و خارج از کشور وجود دارد، قابل حل نخواهد بود. به همین دلیل هم کارشناسان توصیه می‌کنند که راهکار اقتصادی جلوگیری از افزایش مصرف و قاچاق سوخت این است که قیمت‌ها به واقعیت نزدیک‌تر شود. حسین آقایان مدیر اسبق تامین و توزیع شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی اخیرا پیشنهاد کرده که اگر قیمت بنزین در حد ۵ هزار تومان باشد‌، تاثیرگذار خواهد بود. با این حال کارشناسان می‌گویند افزایش قیمت بنزین با وضع تورمی که وجود دارد بار تورمی دیگری به اقتصاد وارد خواهد کرد.
واردکننده می‌شویم؟
در کشاکش خبرهای ضد و نقیض بنزینی، شایعه‌ای هم مبنی بر صادرات بنزین مطرح شد که البته دولتی‌ها آن را نه تایید و نه تکذیب کردند. برخی منابع خبری عنوان می‌کنند که در شرایطی که دولت از روسیه بنزین وارد کرده همزمان به افغانستان و عراق بنزین صادر کرده است.
این شایعات وقتی قوی‌تر شدند که مشخص شد، براساس آمارهای گمرک صادرات بنزین در برخی ماه‌های سال گذشته انجام شده است. بنابراین به نظر می‌رسد با توجه به اینکه سقف تولید بنزین پالایشگاه‌های کشور ۱۲۰ میلیون لیتر در روز است، دولت تمام ۱۱۵ میلیون لیتر بنزین تولیدشده در کشور را به چرخه سوخت‌رسانی عرضه نکرده و بدین ترتیب بخشی از تقاضای مورد نیاز را وارد کرده است
این منابع خبری می‌گویند، این صادرات همانند فروش نفت با تخفیف‌های ویژه و حراج منابع کشور اتفاق افتاده است. در روزهایی که قیمت بنزین در مجله پلتس ۸۰ سنت اعلام می‌شد، بنزین ایران با نرخ ۲۷ سنت در بازار سایر کشورها نظیر عراق و افغانستان به فروش رسیده است.
فریدون عباسی در این رابطه می‌گوید: واردات هر لیتر بنزین حدود ۳۰ هزار تومان برای کشور آب می‌خورد. این در حالی است که ناچار هستیم به قیمت ۳ هزار تومان بنزین را عرضه کنیم. واردات بنزین به قیمت ۳۰ هزار تومان و فروش آن به قیمت ۳ هزار تومان چیزی جز هدر دادن سرمایه ملی نیست. البته منظور من از این حرف صرفا به معنی افزایش قیمت بنزین نیست.
قیمت هر لیتر بنزین براساس فوب خلیج‌ فارس حدود ۵۵ سنت است. با این حساب ایران حدود ۲۲ میلیون و ۳۸۷ هزار دلار خرج واردات بنزین کرده است؛ بنزینی که هر لیتر آن با قیمت حدود ۲۸ هزار تومان وارد کشور می‌شود، به قیمت لیتری ۳ هزار تومان به مصرف‌‌کنندگان داخلی فروخته می‌شود.