طرح كارمزد تراكنش خريد كارتي از فردا ۲۱ خردادماه در صنوف منتخب اجرايي مي‌شود. اين طرح در راستاي اصلاح نظام كارمزد است كه ۱۷ ارديبهشت‌ماه از سوي بانك مركزي ابلاغ شد و در فاز نخست آن، نانوايي‌ها، سوپرماركت‌ها و فروشگاه‌هاي مواد غذايي كارمزدي پرداخت نمي‌كنند. در مدل جديد كارمزد تراكنش خريد، همه ذينفعان يك تراكنش ازجمله بانك صادركننده كارت، بانك پذيرنده (حساب پشت كارتخوان)، پذيرنده تراكنش (فروشگاه) كارمزد پرداخت مي‌كنند. اما در قالب اين طرح دارنده كارت يا خريدار از اين كارمزد معاف است. متوليان اين قانون عجيب و غريب جديد معتقدند كه ۷۸ درصد از كل پايانه‌ها كمتر از 2هزار تومان در روز كارمزد پرداخت مي‌كنند و پيش‌بيني كرده‌اند كه ۴۸ درصد از كل پايانه‌ها كمتر از هزار تومان در روز كارمزد پرداخت كنند. همچنين به نظر مي‌رسد كه هدف اصلي دولت براي چنين قانوني، دريافت كارمزد بيشتر از اصنافي است كه پول بيشتري هم به دست مي‌آورند. چرا كه برآوردهاي صورت‌گرفته حاكي از آن است كه اصناف غيرمالي ارز، صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري و سكه و طلا كارمزد بيشتري پرداخت مي‌كنند. مقرر شده تا درآمدهاي حاصل از اجراي طرح صرف سرمايه‌گذاري در شبكه پرداخت شود. از سوي ديگر بيش از ۱۱ سال تغييري در نظام كارمزد اتفاق نيفتاده بود اما همچنان بانك‌ها سهم بالايي در پرداخت كارمزد دارند و دارندگان كارت‌هاي بانكي كارمزدي پرداخت نمي‌كنند. همچنين پيش‌بيني مي‌شود كه حدود ۲۲ درصد از پايانه‌ها كارمزدي بالاتر از حداقل كارمزد پرداخت كنند و اجراي اين طرح ضمن بقاي شبكه پرداخت، زمينه‌ساز ورود ابزارهاي نوين پرداخت به كشور خواهد شد.
كارمزد هر تراكنش كارتي چقدر است؟
براساس شيوه‌نامه جديد نظام كارمزد، مبلغ كارمزد پرداختي دارندگان كارتخوان به مبلغ تراكنش انجام‌شده بستگي دارد. اما فعلا براي انجام اين تراكنش‌ها كف و سقف مشخصي در نظر گرفته شده است. طبق بخشنامه جديد بانك مركزي، ميزان كارمزد تراكنش‌هاي زير ۶۰۰ هزار تومان تنها ۱۲۰ تومان است. هر چقدر مبلغ تراكنش بانكي بيشتر شود، رقم كارمزد به صورت پلكاني بالا مي‌رود و در تراكنش‌هاي بالاتر از سقف ۶۰۰ هزارتومان، دو ده هزارم (2/۰۰۰0) مبلغ تراكنش كارمزد دريافت مي‌شود. دستورالعمل بانك مركزي اعلام كرده كه نهايت مبلغ كارمزد دريافت‌شده از دارندگان كارتخوان، چهار هزار تومان است. يعني اگر رقم تراكنش به بيش از ۲۰ ميليون برسد، كارمزد كارتخوان همان چهار هزار تومان خواهد بود. به‌طور مثال، كارمزد دستگاه كارتخوان يك فروشگاه زنجيره‌اي با فرض هزار مشتري در روز، به‌شرط اينكه همه‌شان زير ۶۰۰ هزار تومان روي دستگاه پوز كارت بكشند، به رقم ۱۲۰ هزار تومان مي‌رسد. اين فروشگاه در ماه بايد سه ميليون و ۶۰۰ هزار تومان كارمزد دستگاه كارتخوان پرداخت كند. بر اساس دستورالعمل جديد بانك مركزي، كارمزد تراكنش‌هاي بانكي بر عهده دارنده دستگاه كارتخوان است و خريدار يا به عبارتي دارنده كارت نبايد كارمزدي پرداخت كند و از پرداخت كارمزد معاف است.
خاموشي كارت‌خوان‌ها؟
كارمزد تراكنش بانكي در كنار ماليات از جمله دلايلي است كه باعث مي‌شد در ۱۰ سال گذشته بعضي كسب‌وكار‌ها كارتخوان خود را خاموش كرده و مشتريان را وادار به پرداخت نقدي يا كارت به كارت كردن وجه خريد كنند. گروهي از پزشكان و دسته‌اي از جايگاه‌هاي سوخت نيز چنين وضعيتي داشتند. كارمزد تراكنش بانكي در دوره جديد نيز بسياري از كسب‌وكار‌ها را مي‌ترساند و حداقل تا مدتي بايد انتظار خاموش شدن عمدي دستگاه‌هاي كارتخوان را داشت. همچنين محتمل است بعضي فروشگاه‌ها، كارتخوان خود را خاموش كنند و از سوپرماركت همسايه بخواهند يكي از دستگاه‌هاي كارتخوان خود را در اختيارشان بگذارد تا از معافيت در نظر‌گرفته‌شده براي كارمزد او استفاده كنند. چه كسي وظيفه نظارت و كنترل چنين ايد‌ه‌هاي رندانه‌اي را برعهده خواهد گرفت؟ فروشگاه‌هايي كه از مشتري بخواهند سراغ پرداخت نقدي يا كارت به كارت برود چطوري شناسايي يا مجازات مي‌شوند؟
رونق فروش دستگاه‌هاي «كش‌لس»
همين حالا هم برخي از فروشندگان، خريداران را مجبور مي‌كنند كه از شيوه‌هاي ديگري براي پرداخت مانند كارت به كارت يا انتقال از طريق ساتنا و پايا استفاده كنند. علاوه بر اين موضوع، بازار داغي هم براي دستگاه‌هاي موسوم به «كش لس» (cashless) درحال شكل‌گيري است. دستگاه‌هاي كش لس جيبي را مي‌توان به‌طور ساده يك دستگاه ATM جيبي معرفي كرد. اين دستگاه‌ها از سيستم‌عامل اندرويد استفاده مي‌كنند كه قابليت نصب نرم‌افزار‌هاي گوناگوني بر آنها وجود دارد. علاوه بر اين موضوع، اين دستگاه‌ها به راحتي به افراد اجازه مي‌دهند تا فرآيند كارت به كارت را انجام دهند. اين موضوع علاوه بر اينكه مي‌تواند براي مبالغ تا ۱۰ ميليون تومان به فروشندگان اجازه دهد كه مشتري را مجبور به كارت به كارت كنند، موجب دورزدن ماليات‌ها نيز خواهد شد. در ماه‌هاي اخير نيز قيمت دستگاه‌هاي «كش لس» به صورت غيرعادي به‌شدت بالا رفته و از 40 ميليون تا 80 ميليون تومان در نوسان است. اين در حالي است كه دستگاه خودپرداز غيرنقدي يا كش‌لس با دستگاه‌هاي كارتخوان كه شامل ماليات مي‌شود فرق دارد. دستگاه‌هاي كش‌لس و خودپرداز به دليل اينكه به مردم خدمات مالي ارايه مي‌كنند شامل هيچگونه مالياتي نمي‌شوند و فعلا در سامانه ماليات، كد مالياتي براي كش‌لس در نظر گرفته نشده. از اين رو فرصتي عالي براي كسب و كارهاي بزرگ و كوچك جهت درآمدزايي با امنيتي بالا (به دليل اينكه پول نقدي داخل دستگاه قرار داده نمي‌شود) از اين نوع دستگاه ايجاد شده و افزايش انفجاري قيمت‌ها در اين حوزه نشان از هجوم تقاضا براي خريد آن و فرار از پرداخت ماليات و كارمزد است.
